Szmone esre(j)

Szmone esre(j)

(hebr., Osiemnaście [błogosławieństw]; jid. Szimenesre); Amida(hebr., Stanie) – najważniejsza modlitwa żydowska, stanowiąca główną część modłów zarówno codziennych, jak i szabatowych oraz świątecznych, odmawiana na stojąco (stąd jej druga nazwa), z twarzą zwróconą w kierunku Jerozolimy (por., mizrach), ze złączonymi stopami. Przed rozpoczęciem modlitwy należy symbolicznie stawić się przed oblicze Boga, stąpając trzy kroki do tyłu, a następnie trzy kroki do przodu. W Misznie Sz.e. nazywana jest po prostu T(e)fil(l)a, czyli „Modlitwa”, co wskazuje jak bardzo była już wówczas rozpowszechniona. Początkowo – zgodnie ze swą nazwą – składała się z osiemnastu błogosławieństw, ale za czasów Gamaliela II (II w.), któremu zawdzięczamy ostateczną jej redakcję, zostało wprowadzone jeszcze jedno, Birkat ha-minim, skierowane prawdopodobnie przeciw judeochrześcijanom. Najstarszą część Sz.e.stanowią trzy początkowe błogosławieństwa, ułożone jeszczeprzez członków sanhedrynu: 1. Awot (hebr., Ojcowie), wychwalające Wszechmogącego jako Boga patriarchów (Abrahama, Izaaka i Jakuba; por. Zchut Awot); 2. G(e)wurot (hebr., Potęga), mówiące o wszechmocy Boga, Pana natury (w okresie od Szmini Aceret do pierwszego dnia święta Pesach do tego błogosławieństwa dołącza się krótką modlitwę o deszcz), po nim odmawia się modlitwę K(e)dusza); 3. błogosławieństwo, zaczynające się od słów At(t)a Kadosz, stanowiące uświęcenie Imienia Bożego. Na drugą część Sz.e. składa się trzynaście (wcześniej – bez Birkat ha-minim – dwanaście) krótkich modlitw błagalnych, m.in. o łaskę, wybaczenie, wybawienie, sprawiedliwość, odbudowę Jerozolimy i ustanowienie królestwa Dawidowego oraz o pomyślność całego narodu i poszczególnych jego członków(4. Bina = Rozumienie; 5. T(e)szuwa = Skrucha; 6. S(e)licha = Przebaczenie; 7. Geul(l)a = Wybawienie; 8. Refua = Uleczenie; 9. Birkat ha-szanim = Błogosławieństwo lat; 10. Kibuc galujot = Zgromadzenie Wygnańców; 11. Din = Sąd; 12. Birkat ha-minim = Błogosławieństwo dotyczące heretyków; 13. Cad(d)ikim = Sprawiedliwi; 14. Binjan Jeruszalajim = Odbudowa Jerozolimy; 15. Malchut Be(j)t Dawid = Królestwo Domu Dawidowego; 16. Kabalat t(e)fil(l)a = Przyjęcie modlitwy). Trzecia, ostatnia, część Sz.e. składa się z trzech błogosławieństw dziękczynnych: (17.) Awoda (hebr., Służba świątynna), dotyczącego kultu świątynnego; (18.) Hodaa (hebr., Dziękczynienie), odnoszącego się do Bożego miłosierdzia; (19.) Birkat ha-szalom (hebr., Błogosławieństwo pokoju), dotyczącego pokoju. W szabat, święta i za każdym razem, kiedy odmawia się musaf, trzynaście środk. błogosławieństw zastępuje się stosownymi modlitwami. W dni postu, do siódmego błogosławieństwa (Geul(l)a) dodaje się wezwanie o pomoc; do ósmego (Refua) można też dołączyć modlitwę o powrót do zdrowia. W Rosz Chodesz i święta – oprócz musaf – do siedemnastego błogosławieństwa (Awoda) dodaje się modlitwę Jaale we-jawo, a podczas Chanuki i Purim – do osiemnastego (Hodaa) – modlitwę Al ha-nis(s)im. Sz.e. odmawia się najpierw po cichu, a potem prowadzący modły powtarza ją głośno. Na zakończenie, recytuje się medytację Elohaj necor leszoni (hebr., Boże Mój, strzeż mego języka [od złego]), napisaną przez babilońskiego amoraitę, Mara bar Rawina (IV w.), ale ponieważ uznaje się ją za modlitwę indywidualną, nie jest już głośno powtarzana. Istnieje też krótsza forma Sz.e., przypisywana amoraicie, Samuelowi (II/III w.), którą można odmawiać w wyjątkowych okolicznościach, kiedy nie ma czasu na zmówienie całej modlitwy. (Zob. też: Malchujot; Szofarot; Zichronot)