Imiona Boga
Imiona Boga
zarówno imiona własne, imiona pospolite i przydomki (hebr. kin(n)ujim), pochodzące od atrybutów Stwórcy bądź wyrażające jego transcendencję, zapisane w BH, jak i powstające później, mogą być dostępne ogółowi wiernych (tzw. jawne) lub wyłącznie osobom wybranym (arcykapłan, uczeni w Piśmie, ludzie szczególnie pobożni itp.) bądź być przedmiotem nauk ezoterycznych, czasem także – bywają przekazywane poprzez obrzędy inicjacyjne. O ich znaczeniu decyduje ściśle przestrzegany monoteizm oraz – szczególnie istotna w kabale – „koncepcja Imienia Boga, jako maksymalnej koncentracji boskiej siły (mocy)”. Może istnieć ich nieskończona liczba. Sama Tora została przekazana Mojżeszowi jednocześnie jako zapis historii i prawa religijne, czyli możliwa jest do odczytywania „wprost”, a równocześnie jako ciąg (w pełni znany tylko Stwórcy) ezoterycznych, utajnionych Imion Boga, choć przynajmniej częściowo możliwych do odczytania poprzez zastosowanie odpowiedniej kombinacji liter (notarikon; gematria). Z tego wywodzono konieczność absolutnie dokładnego kopiowania Tory, jak i nadanie jej znaczenia narzędzia przy stwarzaniu świata. Najważniejsze miejsce wśród I.B. zajmuje Tetragram (czyli JHWH). Odrębną pozycję mają pozostałe z nich, zanotowane w Biblii (Adonaj; El; El Brit; El Eljon; El Olam; El Szad(d)aj; Elohim; Szaddaj). I.B. powstawały także w czasie tworzenia Talmudu i w okresie posttalmudycznym. Zakaz wymawiania I.B. w Talmudzie dotyczył praktycznie tylko Tetragramu. Imię to mogło być wymawiane wyłącznie raz do roku przez arcykapłana, w miejscu Świętym Świętych, w czasie święta Jom Kipur, oraz przez kapłanów w Świątyni Jerozolimskiej, podczas recytacji Błogosławieństwa kapłańskiego. Zakazem objęte zostało używanie niektórych I.B. w dokumentach pisanych i w tekstach świeckich. Dotyczyło to następujących pojęć: El, El Eljon, El Szaddaj (Szaddaj), Elohim, Adonaj, C(e)waot i – oczywiście – Tetragramu. Wśród Żydów ortodoksyjnych przyjęło się używanie pewnych wariantów tych imion (np. Elokim zamiast Elohim; Ha-Szem [hebr., Imię] bądź – zastępujące Tetragram – Adoszem zamiast Adonaj). W XVII–XIX w. uważano (Sabataj ben Meir ha-Kohen; Eger Akiwa ben Mosze), że zakaz ten nie dotyczy I.B. w ich pełnym brzmieniu, zapisywanych w krajowym języku żydowskim (np. w jidysz), przeciwko czemu wystąpił Jechiel Michael ha-Lewi Epsztajn w swym komentarzu do Szulchan Aruch. W literaturze rabinicznej pojawiło się wiele I.B. – często w ciekawy sposób ukazujących transcendencję Stwórcy np.: Ha-G(e)wura (hebr., Moc [Siła, Potęga] Boża; tu – Wszechmocny); Ha-Makom (hebr., Miejsce; tu właśc. Wszechobecny); Ha-Rachaman (hebr., Wszechlitościwy; wprowadzona w Misznie forma, od słowa Rachum = Litościwy, używanego w BH); ale także Szalom (hebr., Pokój), Ani (hebr., Ja) czy Szechina. W Talmudzie, oprócz czteroliterowego I.B. (Tetragram), pojawia się także wzmianka o dwunasto — i czterdziestodwuliterowym Imieniu; I.B. miały być powierzane tylko nielicznym. Raszi twierdził, że znajomość ich została bezpowrotnie utracona. Jednak nadal były one przedmiotem spekulacji kabalistycznej. Ich efektem były wspominane w kabale: czterdziestopięcioliterowe Imię (zw. mah – ekwiwalent literowy liczby 45 [ mem = 40 + he = 5]), wywiedzione z Księgi Przysłów (30,4) oraz siedemdziesięciodwuliterowe, wywiedzione z imion Dwunastu Plemion Izraelskich, imion patriarchów i poszczególnych liter słów Sziwte(j) Israel (hebr., Plemiona Izraela). Wiele I.B. było – w mniejszym lub większym stopniu – rodzajem metonimicznych określeń Boga – np.: Melech ha-M(e)lachim (hebr., Król Królów, tj. Bóg); Jocer ha-Kol (hebr., Stwórca Wszystkiego); Ribono szel Olam (hebr., Pan [Władca] Świata); Szomer Israel (hebr., Strażnik [Stróż] Izraela); Cur Icchak (hebr., Skała [Opoka] Izaaka); Magen Awraham (hebr., Tarcza Abrahama). Mistycy żydowscy uważali jednak, że poza Bogiem, przejawiającym się w stworzeniu (i Stworzycielem zarazem), z natury rzeczy bardzo silnie obecnym w tekście biblijnym, trzeba dostrzec również Boga ukrytego (także w sensie teozoficznym), zupełnie niedostępnego ludzkiemu poznaniu; Izaak Ślepy zdefiniował Go, jako „To, co niepochwytne”. Niejednokrotnie więc I.B. stawały się bezosobowe i z tego powodu Gershom Scholem (1897–1982; zajmujący się mistycyzmem historyk religii i filozof) tłumaczył pojęcie E(j)n Sof jako „Nieskończone”, a nie „Nieskończony”. (Por. też: Ha-Kadosz Baruch-Hu; Sefer ha-Bahir; s(e)gul(l)a)
