Jom Kipur

Jom Kipur

Jom (ha-)Kipurim (hebr., Dzień Pojednania [Pokuty, Przebłagania]; jid. Jonkiper, Jinkiper), nazywany błędnie Sądnym Dniem (hebr. Jom ha-Din = Dzień Sądu; jid. Jom-Hadin), albo Dniem Odpustu – dzień pokuty i postu; jedyny, nakazany przez Torę (Kpł 16,1–34) post, obchodzony jesienią, dziesiątego dnia tiszri; uznawany za najważniejszy i najbardziej uroczysty dzień roku w kalendarzu żydowskim, za Najważniejszą Sobotę, Sobotę Sobót – Szabat Szabatów (hebr. Szabat Szabaton). Każdy ma wówczas możliwość dokonania w spokoju rachunku sumienia, oczyszczenia się z grzechów, podjęcia decyzji o poprawie (por. skrucha) i wybaczeniu bliźnim wszystkich przewin oraz otrzymania odpuszczenia. W związku z tym przyjął się obyczaj zwracania się w przeddzień J.K. z prośbą o wybaczenie do wszystkich, z którymi dzieliły nas w minionym roku jakieś nieporozumienia. Należy też wynagrodzić bliźnim krzywdy, jakie się im wyrządziło. W wigilię J.K., zgodnie z tradycją, rozdaje się ubogim jałmużnę i składa ofiary na cele dobroczynne (dobroczynność). Całkowity zakaz pracy oraz ścisły post (dotyczący jedzenia i picia) obowiązują przez całą dobę – od zachodu słońca pierwszego dnia do zachodu dnia następnego. Obowiązuje też rezygnacja ze wszystkich cielesnych przyjemności – mycia, namaszczania ciała, noszenia skórzanego obuwia, stosunków małżeńskich. Święto poprzedzają obrzędy pokutne: kaparot, kąpiel w mykwie (por. czystość rytualna). W przeddzień J.K. należy – w ramach przygotowań do postu – więcej zjeść. Jest to jedyne święto, do którego w diasporze nie dodaje się drugiego dnia, co jest związane z trudnością zachowania całkowitego postu przez dwa kolejne dni (por. święta). Liturgię rozpoczyna tego dnia modlitwa Kol nidre(j). Cechą charakterystyczną tego święta jest wyznanie grzechów (Wid(d)uj), dokonywane w modlitwach Aszamnu i Al chet, w których wymienia się różne grzechy w porządku alfabetycznym. Spowiedź ta skierowana jest bezpośrednio do Boga. Po Szmone esre(j) wszyscy zebrani śpiewają pij(j)utim. Do musaf dołączona jest Awoda, zbiór modlitw opisujących rytuał świątynny w tym dniu. Święto kończą modły zwane neila, po których rozlega się dźwięk szofaru. W synagodze obowiązują białe szaty (kitel), będące symbolem czystości i pokory. Przed wyjściem z domu na Kol nidre(j) rodzice błogosławią dzieci, aby zostały zapisane do Księgi Życia. Bowiem J.K. stanowi zakończenie Dziesięciu Dni Skruchy (Jamim Noraim), które zostały zapoczątkowane w Rosz ha-Szana i – według tradycji – los każdego człowieka, który nie został jednoznacznie określony w dniu Nowego Roku, rozstrzyga się właśnie w J.K. W czasach istnienia Świątyni Jerozolimskiej wybierano kozła ofiarnego, na którego symbolicznie przenoszono grzechy całego narodu i wypędzano na pustynię „do Azazela”. Arcykapłan trzykrotnie wyznawał grzechy: w swoim imieniu, w imieniu wszystkich kapłanów oraz w imieniu całego ludu Izraela. Był to jedyny dzień w roku, kiedy wchodził on do najświętszego miejsca w Świątyni, zwanego Świętym Świętych. Zmieniał też złote szaty na białe. W czasach talmudycznych w J.K. – podobnie jak w Tu be-Aw – dziewczęta tańczyły w winnicach, ułatwiając młodzieńcom wybranie sobie żony. (Zob. też: Jom Kipur Katan; Joma; Jonasza Księga; Kaparot; klamry do pasów; s(e)lichot)