kitel

kitel

(jid. kitł, od niem. Kittel = koszula) – długa, luźna szata w kolorze białym, porównywana do całunu i w związku z tym zwana niekiedy „śmiertelną koszulą”, zakładana przez: 1. mężczyzn (w judaizmie reformowanym niekiedy też przez kobiety) w niektórych gminach aszk. w synagodze, podczas świąt Rosz ha-Szana i Jom Kipur; 2. pana młodego do ślubu; 3. osobę przewodniczącą sederowi (najczęściej jest nią pan domu); 4. chaz(z)ana podczas obchodów Pesach w czasie uroczystych modłów o rosę oraz podczas obchodów Szmini Aceret w czasie modlitwy o deszcz; 5. czasami przez ojca, podczas ceremonii obrzezania syna. Niektórzy Żydzi grzebali także swych zmarłych w k., nałożonym na całun. W starożytności szatę taką noszono we wszystkie szabaty oraz zakładano przy okazji in. uroczystości, później ograniczono jej używanie. Znaczenie k. wynika przede wszystkim ze złożonej symboliki bieli – znaku czystości, wielkiego wesela oraz początku, ale też błagania o zmiłowanie, pokuty oraz śmierci. Biel k. miała nawiązywać do bożej obietnicy „Choćby wasze grzechy były jak szkarłat, jak śnieg wybieleją [….], jeżeli będziecie ulegli i posłuszni” (Iz 1,18–19). Owo znaczenie zmienia się stosownie do sytuacji, np. podczas ślubu przywdzianie k. przez pana młodego wiąże się z pokutą; podobnie w wypadku używania go w Jom Kipur, a równocześnie – ze skruchą, czystością rytualną i pamięcią o śmierci, która wszystkich zrównuje; podczas obrzezania – z początkiem życia w Przymierzu z Panem; z okazji sederu – z wyjściem Żydów z Egiptu ku nowemu, wolnemu życiu; w czasie modłów o rosę i deszcz – z pokutą i błaganiem o uroczystą posługę, podobną do spełnianej przez bożych posłańców. K. przepasywano pasem bądź sznurem, symbolicznie rozdzielając w ten sposób „czystą” górną część ciała od dolnej, „nieczystej”. Zwyczaj ten dotyczył przede wszystkim przywdziewania k. w Jom Kipur. W XVIII i XIX w. upowszechnił się obyczaj spinania wspomnianych pasów klamrami (klamry do pasów).