dobroczynność

dobroczynność

(hebr. cedaka, od rdzenia cdk [ cade(j); dalet; kof] = sprawiedliwość, sprawiedliwe postępowanie – w tym sensie występuje ono w BH; w Talmudzie zaś odnosi się głównie do udzielania potrzebującym pomocy materialnej – poprzez jałmużnę bądź w innej formie; jid. cdoke). W źródłach żydowskich stosowane jest istotne rozróżnienie między terminem cedaka, a pojęciem Gemilut chesed, które w przybliżeniu można tłumaczyć jako „akt miłosierdzia” i które – pod pewnymi względami – przewyższa samą d. Zwyczajowo, do najważniejszych form d. zaliczano: Hachnasat Kal(l)a; maot chit(t)im; pidjon szwujim (hebr., wykup jeńców); wspieranie uczących się, szpitali, przytułków dla starców oraz zapewnianie ubogim bezpłatnych pogrzebów. Już w Biblii nakazy świadczenia d. były powiązane z rozważaniem motywów, dotyczących podejmowania danego aktu miłosierdzia; winien on być dokonywany chętnie, w sposób niewymuszony oraz bez samozadowolenia. Majmonides stworzył ośmiostopniową hierarchię aktów d.: 1. wsparcie bezzwrotnym zasiłkiem (bądź znalezieniem zajęcia) kogoś, kto popadł w kłopoty materialne; 2. wsparcie pieniężne, udzielone osobie nieznanej, która nigdy nie dowie się, kto jej pomógł (zwł. dotyczy to zasilania gminnych funduszy dobroczynnych); 3. wsparcie pieniężne w sytuacji, gdy wspierający (zw. w j. hebr. baal cedaka; jid. bal-cdoke) wie, komu daje pieniądze, a biorący je nie zna swego dobroczyńcy (głównie ze względu na dążenie do niezawstydzania potrzebujących); 4. wsparcie finansowe w sytuacji, gdy obdarowany wie od kogo otrzymuje pieniądze, lecz darczyńca go nie widzi (nie zna); 5. datek udzielony w sytuacji, gdy obdarowywany nie prosił o wsparcie; 6. wsparcie udzielone przez darczyńcę, na prośbę obdarowanego, całkowicie i chętnie; 7. wsparcie udzielone przez darczyńcę, na prośbę obdarowanego, chętnie, choć nie całkowicie; 8. wsparcie udzielone przez darczyńcę, na prośbę obdarowanego, niechętnie i nie w pełnym wymiarze. (Por. też m.in.: Cedaka G(e)dola; cedaka tacel mi-mawet). D. jest przede wszystkim micwą, której przypisywano możność zadośćuczynienia za grzechy oraz przybliżenia czasów mesjańskich. Jednym ze zwyczajów, wynikających z tzw. kabały praktycznej, było dawanie jałmużny przed modłami porannymi ( szacharit). Udzielający jej, w pierwszej kolejności ubogim własnej gminy, ale w imię pokoju – także gojom, na nagrobkach byli honorowani emblematem dłoni z jałmużniczym groszem (por.: symbolika nagrobków; skarbony).