goj

goj

(l.mn. gojim, hebr. i jid., lud, naród, nie-Żyd, niewierzący Żyd) – początkowo, w języku hebrajskim biblijnym, termin ten odnosił się do wszystkich plemion i narodów świata, włączając w to lud Izraela (m.in. w Wj 19,6 pojawił się w postaci goj kadosz = hebr., lud [przeznaczony do] świętości); z czasem jednak zmienił zakres znaczeniowy, stając się synonimem pojęcia „pogan”, czyli nie-Żydów. W Talmudzie określenie g. pojawia się w kontekście historycznym, który stwarzała sytuacja otoczenia Żydów przez ludy pogańskie, uważane za bałwochwalców ( bałwochwalstwo). Ciągłe zagrożenie i prześladowania, spadające na Żydów ze strony otoczenia, a zwłaszcza życie w diasporze, powodowały kumulowanie się wartości negatywnych w zawartości semantycznej słowa g.; znajdują one wyraz w pogardliwych określeniach takich jak: dos ken nor a goj (jid., do tego zdolny jest tylko goj) bądź gojiszer ( gojisze) kop (jid., dosł.: „gojowska głowa”; przen. umysł [rozum] goja), które noszą w sobie ślady stereotypów powstałych w gettach. Znalazły one ukoronowanie w kabalistycznej wierze, że g. nie posiadają „boskiej duszy”, co jednak nie wykluczało przekonania, iż w erze mesjanistycznej zostaną oni dopuszczeni do poznania Prawdziwego, Jedynego Boga. Słowo goj szybko znalazło się na czarnej liście cenzorów chrześcijańskich, wobec czego w Europie – w przeciwieństwie do dzieł powstających w krajach muzułmańskich – zaczęto je zastępować słowem AKUM. Wypreparowywanie z tekstów talmud. pozbawionych kontekstu cytatów dotyczących g. lub wręcz zmyślanie ich, stało się ulubionym chwytem autorów – także polskich – tekstów antyjudaistycznych i antysemickich. Cytaty te miały dowodzić, że Żydzi są ludem przewrotnym, nie przebierającym w środkach i wrogim wobec wszystkich innych narodów. W rzeczywistości, zarówno w pojęciu g., jak i w stosunku do pogan w ogólności czy też koncepcji narodu wybranego, ścierają się pierwiastki uniwersalne i partykularne w judaizmie. (Por. też: biszul nochri; jok; siksa; szajgec; chuk(k)at ha-goj).