parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

gemilut chesed

gemilut chesed

Gemilut Chesed (hebr., dobry uczynek, dobroczynność, bezinteresowna pożyczka; jid. g(e)miłes-[gemiłus-]chesed); gemilut chasadim (l.mn., hebr., czyniący miłosierdzie, dobroczynni; jid. gmiłes-chsodim) – określenia odnoszące się do: (1.) jednej z najważniejszych micw w judaizmie oraz (2.) nazwy bractwa bądź społecznej organizacji samopomocowej.

1. W sensie ogólnym – jeden z podstawowych nakazów judaizmu (por. Sześćset trzynaście nakazów i zakazów; dobroczynność), stanowiących – według słów traktatu Pirke(j) Awot (1,2) – jeden z trzech fundamentów świata. W literaturze rabinicznej jego spełnianie jest uważane za jeden z najważniejszy elementów realizowania żydowskiego stylu życia, który – poprzez interpretację słów z Pirkej Awot (1,12,15) – wiązany jest z umiłowaniem pokoju. Pierwotnie pojęcie g.ch. różniło się zakresem znaczeniowym od pojęcia „dobroczynność” (hebr. cedaka), gdyż odnosiło się do wszelkich możliwych form niesienia pomocy, także w postaci służenia własną osobą, a nie wyłącznie pieniędzmi; przy czym chodziło o pomoc udzielaną nie tylko ubogim, ale też bogatym, nie tylko żywym; lecz również umarłym. W tym sensie działanie to miało osobie świadczącej je przynosić zasługę (micwę), uznawaną za wyższą niż w wypadku wsparcia wyłącznie materialnego. Zwyczajowo uważano, że głównymi formami g. ch. były: 1. hachnasat orchim (hebr., gościnność); 2. malbisz arumim (hebr., odziewanie ubogich, tzn. zaopatrywanie biednych w ubiór i obuwie); 3. bik(k)ur cholim; 4. halwajat ha-met (hebr., odprowadzanie zmarłych, tzn. grzebanie zmarłych i uczestniczenie w ich pogrzebach); 5. nichum awelim (hebr., pocieszenie żałobników, tj. pocieszanie osób rozpaczających po zmarłych); 6. pidjon szwujim (hebr., wykup jeńców); 7. hachnasat kal(l)a. Według interpretacji hagad., sam Bóg dał ludzkości przykłady wszystkich wspomnianych rodzajów g.ch.; pojmowanej jako nakaz (prawo), a nie jedynie jako akt dobrej woli. Jeszcze w XVIII w. określenia g.ch. używano jako synonimu, substytutu, ale także oficjalnej nazwy różnego rodzaju bractw, a najczęściej bractwa pogrzebowego (hebr. chewra kadisza), albo jako jego nazwy dodatkowej; oraz bractw sprawujących opiekę nad chorymi (por. Bik(k)ur Cholim). W średniowieczu stopniowo dokonała się zmiana zakresu znaczeniowego pojęcia, które ostatecznie zostało sprowadzone do pożyczania bezinteresownie pieniędzy (tj. udzielania bezprocentowych bądź bezzwrotnych pożyczek).

2. Popularna nazwa bractw zajmujących się dobroczynnością, zwłaszcza opieką nad ubogimi, które istniały w bardzo wielu gminach żydowskich. W XIX w. zaczęły powstawać kasy bezprocentowych pożyczek, będące instytucjami samopomocowymi, nie obliczonymi na zysk. Jedna z pierwszych tego typu instytucji powstała w Hamburgu w 1816, inicjując owocny rozwój podobnych kas w Niemczech (w tym na ziemiach zaboru pruskiego). Niektóre kasy udzielające bezprocentowego kredytu przyjmowały tradycyjną nazwę G.Ch. bądź były prowadzone przez bractwa o tej nazwie. Ich szerszy rozwój, zwłaszcza na ziemiach polskich, wiąże się z powstaniem żydowskiej spółdzielczości kredytowej (kas oszczędnościowo-pożyczkowych). W zaborze rosyjskim zapoczątkowało ją utworzenie tego typu instytucji w Wilnie w 1898; w 1913 było ich już 178 z przeszło 100 tys. członków. Ich rozwój był możliwy m.in. dzięki pomocy Żydowskiego Towarzystwa Kolonizacyjnego (ICA). Ono także przyczyniło się do powstawania większości tego typu instytucji w Galicji. Kiedy po I wojnie światowej w Polsce przystępowano do rozbudowy sieci Kas Bezprocentowych Pożyczek, głównie dzięki pomocy Jointu (Wydział Odbudowy w Polsce) i ICA, przyjęto dla nich tradycyjną nazwę G.Ch., co miało ułatwić dotarcie z tą akcją do bardzo licznych drobnych przedsiębiorców ze sfer ortodoksyjnych. Początkowo rozwijały się one bardzo dynamicznie (w poł. 1923 było ich 230). Kiedy wydawało się, że rozwój ich jest zapewniony, pomoc zagraniczna została wycofana. Podstawy ruchu podciął kryzys ekonomiczny, co spowodowało konieczność planowej pomocy Jointu (por. też CEKABE). Obok kas bezprocentowych przez cały okres międzywojenny funkcjonowało w Polsce wiele towarzystw dobroczynnych, noszących nazwę Gemilut Chesed. (Por. też: Izaak ben Nachman; Fundacja barona Maurycego Hirscha; Zjednoczenie Warszawskich Kas „Gemilut Chasadim”)

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]