Tetragram

Tetragram

(grec., cztery litery [tj. JHWH]; hebr. Ha-Szem = Imię; Szem ha-Mejuchad = Imię Wszechjedyne; Szem ha-Meforasz = Imię Jasne [Dobitne, Wyraźne]; Szem ben Arba Otij(j)ot = [Jedyne] Czteroliterowe Imię) – określenie Imienia Boga, JHWH, używane w tym brzmieniu od czasów Filona z Aleksandrii. Zgodnie z tradycją, T. jest jedynym Imieniem Stwórcy, objawionym przez Niego samego Mojżeszowi w krzewie gorejącym na górze Choreb (Wj 3,13-14), a równocześnie – w przeciwieństwie do innych, określanych niejednokrotnie jako opisowe – praktycznie jedynym imieniem własnym. Jest ono jednym z najczęściej pojawiających się Imion Boga na kartach BH (przeszło 6800 razy). Zawsze wiąże się z obecnością Stwórcy (por. Szechina), jak również z Jego miłosierdziem. Obok prostej formy „JHWH”, występują w niej także różne złożenia oraz skróty: „JWH” ( jod + waw + he), „JW” ( jod + waw) i „JH” ( jod + he). W okresie pobiblijnym zapisywano je także w sposób graficzny, używając układów złożonych tylko z liter jod (np. „JJ”). Choć zakaz wymawiania Imienia Bożego zawarty jest w Dziesięciorgu Przykazaniach, to jednak do III w. p.n.e. posługiwano się nim w kulcie świątynnym. Według Talmudu, koniec tej praktyki wiąże się ze śmiercią Szymona Sprawiedliwego. Stało się ono odtąd tajemnicą (zgodnie z zasadą pisma hebrajskiego, zapisuje się bowiem tylko spółgłoski, układ samogłosek pozostaje nieznany; por. hebrajski alfabet). Wymawiano je tylko w Świątyni podczas Błogosławieństwa kapłańskiego oraz ceremonialnie wygłaszał je arcykapłan raz do roku, w miejscu zw. Święte Świętych w dniu Jom Kipur. Mędrcy mieli nauczać owego Imienia swych uczniów raz na siedem lat, zaś jego publiczne użycie miało grozić utratą udziału w Przyszłym Świecie ( Olam ha-Ba). Niektórzy z owych uczniów uznawali też siebie za niegodnych poznania tej tajemnicy. Toteż w czytaniu, litery T. zastępowano słowem Adonaj, bądź Elohim. Ta różnica w odczytywaniu T. miała – według Talmudu – odróżniać świat obecny (hebr. olam ha-ze) od przyszłego. T. związany jest też w specjalny sposób z Bożą mocą i z tego względu odgrywał szczególną rolę w kabale. Za jego pośrednictwem, Bóg miał ożywiać świat. Odgrywał on również ważną rolę w praktykach magicznych i uzdrowicielskich (m.in. wypisywano go na amuletach) oraz w opowieściach (także w midraszach) o wielu cudownych zdarzeniach. Władanie nim miało dawać człowiekowi niezwykłe możliwości (por. np. baal szem).