Olam ha-Ba

Olam ha-Ba

(hebrajski, Przyszły Świat; jidysz, Ojłem Habe) – pojęcie przeciwstawne do olam ha-ze (hebrajski, ten [obecny; materialny] świat; jidysz, ojłem haze), związane z wizją eschatologiczną przyszłości, będące konsekwencją koncepcji nieśmiertelnej duszy (nieśmiertelność), które pojawiło się w myśli żydowskiej w okresie Drugiej Świątyni, a następnie funkcjonowało w literaturze rabinicznej. Pierwotnie słowo olam było wiązane raczej z pojęciem „ery” bądź „wieku”, jako desygnat kondycji ludzkiej na ziemi, pełnej cierpień, kruchości i niedoskonałości, w przeciwieństwie do przyszłej rzeczywistości ery mesjańskiej (por. Mesjasz) i Królestwa Bożego. Oba te okresy miał rozdzielać czas katastrof, zmartwychwstania ciał i dnia Sądu Ostatecznego. O. ha-Ba zasadniczo nie jest przy tym pojęciem tożsamym z pojęciem Gan Eden ( raj), gdzie przebywają dusze, aż do czasu nastania Świata Przyszłego. W sumie, brak jest jasności pojęć (w tym O. ha-Ba). Wynika to z różnic poglądów na znaczenie doktryn o nieśmiertelności duszy, życiu pozagrobowym, wędrówce dusz i o zmartwychwstaniu ciał, przyjętej przez faryzeuszy, a odrzuconej przez saduceuszy, co – według niektórych współczesnych uczonych – wiąże się z wprowadzeniem ich do myśli żydowskiej, pod wpływem kultur perskiej, greckiej i rzymskiej. Mimo to, w literaturze rabinicznej pojawia się wiele elementów opisu O. ha-Ba. Przede wszystkim w postaci wyliczeń kategorii ludzi, którzy będą mieli w nim swój udział (np. pokorni, sprawiedliwi, sprawiedliwi wśród narodów świata itd.) bądź tych, którzy będą zeń wykluczeni (np. heretycy, apikojres, czytający apokryfy, wymawiający Tetragram itp.). Do najczęściej wymienianych elementów obrazu O. ha-Ba należą: 1. wyzwolenie z kłopotów życia na tym świecie (w Przyszłym Świecie nie będzie jedzenia, picia, prokreacji, zbiegania o interesy, nienawiści, rywalizacji itp.); 2. ciągła radość z obcowania z Szechiną; 3. radość z doskonałego poznania tajemnic Tory itp. W średniowieczu, zwłaszcza na poziomie wierzeń ludowych, rozwinęła się cała gama opowieści o O. ha-Ba, a samo pojęcie było wykorzystywane także dla przedstawiania bezcielesnego bytowania duszy w Gan Eden. Było też najistotniejszym elementem rozważań eschatologicznych w żydowskim mistycyzmie, w tym w ujęciu kabalistów, jako określenie poziomu duchowego, możliwego do osiągnięcia przez praktykujących nauki tajemne. W okresie haskali i emancypacji oraz częściowo w judaizmie reformowanym zaczęto odchodzić od rozważań na temat Świata Przyszłego, z którymi mocno związani byli przedstawiciele judaizmu ortodoksyjnego. Należy przy tym podkreślić, że generalnie, tendencja do akcentowania obowiązków, ciążących na człowieku na „tym świecie”, w judaizmie – w przeciwieństwie do chrześcijaństwa i islamu – góruje nad spekulacjami o Świecie Przyszłym.