parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Sefer ha-Zohar

Sefer ha-Zohar

Zohar (hebr., Księga Blasku; jid. Zojer) – podstawowe, najszerzej rozpowszechnione dzieło mistyki żydowskiej i jedno z najważniejszych dzieł mistyki powszechnej. Powstało lub zostało zredagowane pod koniec XIII w. w Hiszpanii. Zewnętrzna fabuła, wędrówka duchowego mistrza i jego uczniów po Palestynie, stanowi ramę zamykającą olbrzymią liczbę midraszy, opowieści i traktatów teologicznych, układających się w skomplikowaną, lecz przemyślaną całość. Centralna postać księgi – tan(n)aita Szymon bar Jochaj, jeden z najwybitniejszych uczniów Rabiego Akiwy, jest postacią historyczną (żył w II w.). Jego życie obrosło licznymi legendami, do których autor S. ha-Z. nawiązuje, a nawet – jak wykazał Jehuda Liebes, czyniąc rodzaj eskploracji jego czynów – stylizuje na postać mesjańską. Szymon bar Jochaj jawi się w tym dziele jako postać, wokół której rozwijają się zdarzenia mające swój udział w kosmicznej naprawie świata po jego upadku. Szczegółowa analiza dzieła pozwala wyodrębnić kilkanaście części, stanowiących względnie odrębne całości, z których najważniejsze to: 1. główna, ramowa część S. ha-Z., napisana w języku aramejskim, stanowiąca rozbudowany komentarz, głównie do Tory; 2. Idra Raba (aram., Wielkie Zgromadzenie), opisująca zebranie dziesięciu towarzyszy Szymona bar Jochaja, które miało charakter kosmicznego misterium; każdy z jego uczestników reprezentował jedną z sefir. Nadnaturalna moc stała się udziałem uczestników owego zgromadzenia, a mistyczna egzaltacja uczyniła zdarzenie porównywalnym, a nawet przewyższającym swym znaczeniem teofanię na górze Synaj; 3. Idra Zut(t)a (aram., Małe Zgromadzenie) – tajemnice wyjawione w Idra Raba zostały tu powtórzone w nowej formie, w obliczu śmierci Szymona bar Jochaja; 4. He(j)chalot – opis siedmiu świetlistych „pałaców”, które po śmierci zwiedza dusza zmarłego pobożnego męża albo mistyka podczas wizji; 5. Raza de-razin (aram., Tajemnica tajemnic) – odrębny tekst, dotyczący chiromancji i fizjognomiki; 6. S. ha-Z. do Pieśni nad pieśniami – komentarz kabalistyczny do pierwszych wersów Pieśni nad pieśniami; 7. Midrasz ha-neelam (hebr., Mistyczny midrasz do Tory), poruszający tematy kosmologiczne i eschatologiczne, dotyczący biblijnej Księgi Rodzaju. Główną postacią, która tam występuje, jest Eliezer ben Hyrkanos; 8. Sawa (aram., Starzec) – opowieść tajemniczego starca, pojawiającego się przed uczniami Szymona bar Jochaja, o duszy i jej wędrówkach (gilgul neszamot); 9. Raaja Mehemna (aram., Wierny Pasterz) – kabalistyczna interpretacja nakazów i zakazów Tory, bardzo silnie sprzeciwiająca się dosłownej interpretacji Pisma. Występują tu bardzo wyraźnie elementy antynomijne (por. kabała antynomijna), podważające absolutny charakter Prawa, ograniczając zakres jego obowiązywania do czasów panowania nad światem Drzewa Mądrości (Wiadomości), nazywanego tu także Drzewem Śmierci. Czasy mesjanskie przywrócą panowanie Drzewa Życia, a Tora ukaże swe nowe, pełne i prawdziwe oblicze, nie zawierając zakazów i nakazów; stanie się pieśnią miłości i jedności; 10. Tik(k)une(j) Zohar (hebr., Uzupełnienia Zoharu) – dysputy teologiczne rabiego Szymona bar Jochaja z jego uczniami, prowadzone w Akademii na Wysokościach. Część ta zawiera 70 rozdziałów komentarza, z których każdy rozpoczyna się inną interpretacją pierwszego słowa Biblii Hebrajskiej (BH) – be-reszit (hebr., na początku). Wszystko, co przydarza się Szymonowi i jego towarzyszom, podnosi codzienną rzeczywistość do jej ezoterycznego, ukrytego sensu. Świat duchowy i świat materialny, rozdzielone wskutek grzechu, wzajemnie się poszukują. Mistyk usiłuje ułatwić światu powrót do jedności. S. ha-Z., pełen erotycznej i seksualnej symboliki, na wiele różnych sposobów opisuje sens mist. połączenia, którego symbolicznym obrazem jest najczęściej unia sefir Tiferet i Malchut, a którą tylko w pierwszym przybliżeniu można nazwać ekstatyczną unią Boga z Jego stworzeniem. Mówiąc tak, dotykamy bowiem zaledwie rąbka tajemnicy, która sama w sobie jest wartością. Mówi się w S. ha-Z., że świat istnieje dzięki tajemnicy. Jest ona nicią, wiążącą Boga z człowiekiem, bez pośrednictwa hierarchii niebieskich, aniołów i Prawa. Jej ścieżkami są wersety i słowa BH, które – jak bramy niebios – prowadzą do Boga tych, którzy potrafią wniknąć w nieskończoną głębię języka. Bowiem Bóg objawia się właśnie za pomocą języka, który jest rozwijającym się nieustannie i w nieskończonych odmianach Imieniem Najwyższego (por. Imiona Boga). Na jednym z poziomów możemy je ująć jako układ dziesięciu sefir, w innych – jako Torę, jeszcze w innych – jako dziesięć koron Świętego Błogosławionego; jednocześnie są one członkami mistycznego ciała pierwszego człowieka (por. Adam Kadmon). I mimo iż najgłębsza istota Boga jest absolutnie niepoznawalna, to samo już napięcie między niepoznawalnym i nieskończonym (E(j)n Sof) a otwartością niższej rzeczywistości, zmienia intencję poznania w tajemny rytuał, w święte misterium uczestnictwa w wewnętrznej dynamice mistycznego życia Boga. Świat, zbudowany niegdyś wedle zasady równowagi kosmicznych porządków miłości Chesed, u surowego prawa Din skłonił się zbytnio ku surowości. Zadaniem mistyka jest oprzeć się i działać wedle zasady miłości i przywracać równowagę między obiema zasadami. Objętościowo S. ha-Z. jest dziełem olbrzymim, liczy ok. 2 400 stron druku. Nadal nie zostały rozstrzygnięte spory o jego autorstwo. Gershom Scholem (1897-1982) bronił i dokumentował tezę jednego autora głównego zrębu S. ha-Z. (prócz Tikune Zohar i Raaja Mehemna), wskazując na Mojżesza ben Szem Towa z Leonu. Jehuda Liebes uważa S. ha-Z. za twór środowiska blisko współpracujących ze sobą kabalistów z Kastylii, którym przewodził duchowo Mojżesz z Leonu. (Por. też: Aszkenazi Berman; Aszlag Jehuda Lejb ha-Lewi; Baruch ben Abraham z Kosowa; Emden Jaakow; Frenk Azriel Natan; Isserles Mojżesz; Jellinek Adolf; Kordowero Mojżesz; Lehman Berman ben Naftali Katz; Leiner Gerszon Chanoch z Radzynia Podlaskiego; Margaliot Ruben; Mosze ben Aaron; Rabinowicz Cadok ha-Kohen z Lublina; Spira Natan ben Szlomo; Szapiro Cwi Elimelech z Dynowa; Szapiro Pinchas ben Abraham Abba z Korca; tik(k)un lejl Szawuot; Tu bi-Szwat; Zakuto Mosze ben Mordechaj; Zeitlin Hillel)

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]