Drzewo Życia

Drzewo Życia

(hebr. Ec ha-Chajim; jid. Ejc Hachajim) – rajskie drzewo, którego owoce – zgodnie z tradycją – miały zapewnić nieśmiertelność. Jako motyw mitologiczny, pojawiało się w wierzeniach wielu ludów (m.in. Babilonii, Grecji, Persji i Indii). Jego trzykrotne pojawianie się w biblijnej Księdze Rodzaju bywa interpretowane jako echo wierzeń bliskowschodnich, a zwłaszcza sumeryjskich i egipskich. Miało ono rosnąć pośrodku raju. Po nieposłuszeństwie Adama i zjedzeniu przezeń owoców z Drzewa Mądrości, musiał on zostać z raju wygnany, aby nie zjadł owoców z D.Ż. i przez to nie stał się nieśmiertelny; odtąd cherub z ognistym mieczem w dłoni miał go strzec. Już w Księdze Przysłów D.Ż. pojawia się jako metafora mądrości i sprawiedliwości. Motyw D.Ż. rozwinięty został w pismach pseudoepigraficznych ( apokryfy i pseudoepigrafy) i midraszach. Ich autorzy uznawali je za byt realny (m.in. widziano w nim drzewo oliwne) i rozwijali jego opis (pisano np., że trzeba aż 500 lat, by przejść z jednej jego strony na drugą, a jego owoce mają 15 tys. smaków i zapachów; bądź że spomiędzy jego korzeni wypływają cztery rajskie rzeki). Niektórzy pojmowali opowieść o D.Ż. w sposób alegoryczny. Ta koncepcja pojawiała się zarówno w starożytności (np. Filon z Aleksandrii), jak i w późniejszej literaturze rabinicznej (zwł. w okr. po podbojach Arabów, gdy rozwijała się filozofia żydowska; por. Majmonides). D.Ż. symbolizuje przede wszystkim Torę, jako „wieczne życie zasadzone w naszych umysłach”. W związku z tym drążki, do których przymocowany jest zwój Tory, zwane są ace(j) chajim, zaś zdobiące je rim(m)onim miały symbolizować owoce granatu. D.Ż. występuje w tytułach wielu dzieł religijnych (por. Ec Chajim i Ec ha-Chajim). W literaturze eschatologicznej i apokalipsach D.Ż. pojawia się jako ważny element Świata Przyszłego ( Olam ha-Ba), w którym po zmartwychwstaniu ciał i Sądzie Ostatecznym, sprawiedliwi zostaną dopuszczeni do spożywania jego owoców. Właśnie w tym symbolicznym kontekście, oraz jako przedstawienie Tory, D.Ż. pojawiało się bardzo często w polichromiach synagog. Kabaliści z jednej strony uznawali za fakt, aktualne istnienie raju, a równocześnie interpretowali D.Ż. w mistyczno-alegorycznych kategoriach (por. sefiry ). Również menorę uważa się za stylizowane wyobrażenie Drzewa Życia. (Zob. też: etrog; mikrokosmos; Sefer ha-Zohar; symbolika nagrobków)