Juda
Juda
(hebr. Jehuda, skrócona forma od Jehud-el = niech będzie uwielbiony [Bóg], godny czci; jid. Jehude) – według tradycji biblijnej:
1. czwarty syn Jakuba i Lei; protoplasta jednego z Dwunastu Plemion Izraelskich (por. 2.). J. zajmuje wśród braci pozycję wyjątkową. Zgodnie z tradycją, nie wziął udziału w krwawej zemście Symeona i Lewiego za zgwałcenie ich siostry, Diny (Rdz 34). Namówił też braci, by nie zabijali Józefa (Rdz37,26–28). W okr. wyprawy braci do Egiptu gwarantował ojcu, że najmłodszy (tj. Beniamin)
z niej powróci. Ofiarował się też za niego, gdy ten został pozornie
oskarżony przez Józefa o kradzież (Rdz 44, 33,34). Poślubiwszy Kanaanitkę, miał z nią trzech synów: Era, Onana i Szelę. Po śmierci Ery skłonił Onana do małżeństwa lewirackiego z wdową (lewirat). Kiedy także umarł Onan, J. przyjął to za karę bożą i odprawił z domu Tamar. Potem, skłoniony podstępem do połączenia się z synową, miał z nią dwóch synów: Zeracha i Peresa (Rdz38,6–30); drugi z nich uchodzi za przodka króla Dawida (Rut 4,18–22). Na mocy ojcowskiego błogosławieństwa, J. otrzymał władzę nad braćmi, przed starszymi – Rubenem, Symeonem i Lewim (Rdz 49, 3–10), toteż pokolenie wywodzące się od J. uchodzi za największe i najważniejsze. Według midraszu, w tymże błogosławieństwie (Rdz49,8) oraz w imieniu J. kryje się etymologia miana wszystkich Żydów (hebr. Jehudim). W midraszach często podnoszone są też zasługi J., jako króla i wojownika, uzasadniające jego pierwszeństwo wśród braci.
2. jedno z Dwunastu Plemion Izraelskich, wywodzące się od Judy (por.
1.). Zajmowało terytorium od Morza Martwego do Morza Śródziemnego; od północy graniczyło z ziemiami plemion
Dan i Beniamin, a od południa – z ziemiami Symeona, z którym dokładna granica nie była określona. W epoce
Sędziów, a przejściowo także i później, równina nadmorska oraz Szefela pozostawały w rękach
Filistynów. Główne miasta judejskie to Betlejem i Hebron, a od czasów króla Dawida – również Jerozolima. Z plemienia
J. wywodził się ród królewski, którego najwybitniejszymi przedstawicielami byli Dawid i
Salomon; także pierwszy Sędzia, Otniel, syn Kenaza pochodził z plemienia
J. (por.
Sędziowie).
3. określenie początkowo odnoszące się do terytorium południowej Palestyny, zamieszkanego przez plemię Judy (por. 2). Obszar ten później, po śmierci króla Salomona i rozpadzie na — > Królestwo Północne i Królestwo
Południowe (ok. 928 p.n.e.), stał się główną częścią Państwa
Południowego, w którym władzę – jako pierwszy – sprawował syn Salomona, Roboam (ok.
928–911 p.n.e.). Obok szczepu Judy, do Królestwa Południowego
przynależała znaczna część szczepu Symeona oraz część Beniamina.
Pozostałe dziesięć pokoleń izraelskich tworzyło Królestwo Północne,
zwane Izraelem (Królestwem Efraima lub Domem Józefa). J.,
mimo mniejszego terytorium, posiadając jednak stosunkowo homogeniczny
skład ludności oraz sanktuarium narodowe w Jerozolimie była mniej
podatna na obce wpływy, zachowywała też ciągłość dynastyczną.
Po półtorarocznym oblężeniu, zdobyciu, złupieniu i zburzeniu Jerozolimy
przez wojska chaldejskie (587/586 p.n.e.) ludność J. uprowadzona została do niewoli babilońskiej.
Od czasu powrotu z tejże niewoli (w 537 p.n.e.) społeczność
narodowo-religijna, osiedloną na terytorium dawnego państwa judzkiego,
rządzoną kolejno przez Persów, Greków i Rzymian nazywano Judejczykami,
a ich kraj Judą (później Judeą); jednak w sensie religijnym używano w odniesieniu do niej określenia „Izrael”. (Zob. też: Asara be-Tewet; Dziesięć Zaginionych Plemion; królowie Izraela; oraz Aelia Capitolina; Palestyna)
