parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Dawid

Dawid

(hebr., umiłowany) – według tradycji biblijnej, drugi (po Saulu) król Izraela, który panował od ok. 1004 do 965 p.n.e.; najmłodszy syn Jessego (1 Sm 16,11-12); jedna z najważniejszych postaci w tradycji żydowskiej; jego imię w BH występuje 1050 razy. Pochodził z Be(j)t Lechem, znajdującego się na ziemiach pokolenia Judy. Uchodził za znakomitego pieśniarza i poetę. Na dwór królewski trafił – według jednej wersji przekazu – dzięki swej pięknej grze na cytrze, według innej – dzięki zwycięstwu nad olbrzymem Goliatem. Przez długie lata starzejący się Saul obawiał się popularności i sławy D.; kilkakrotnie podejmował nawet próbę zamordowania go. D. zmuszony był kryć się przez monarchą na pustyni, a potem u Filistynów. Pomimo że Iszbaal, syn Saula, rościł pretensje do sukcesji po ojcu, to na króla Judy wybrano D. Nie był on przywódcą plemiennym, bowiem jego władza rozciągała się na obszary zamieszkane przez różne, pod względem plemiennym, ludy (Symeonici, Kalebici, Kenici i in.; 1 Sm 27,10; 30,14). Po śmierci Iszbaala, na uroczystym zgromadzeniu w Hebronie, D. obwołano królem całego Izraela (2 Sm 5,1-3), nadal jednak istniało ugrupowanie niechętnych mu Saulidów. D. obejmując tron miał 30 lat. Po zdobyciu na Jebusytach Jerozolimy, zwanej później Miastem Dawidowym, otoczył ją murami i uczynił centrum religijnym i politycznym (wcześniej, przez 7 lat, sprawował władzę w Hebronie), a Izrael – mocarstwem, jednocząc rozproszone dotychczas dwanaście plemion w jeden organizm państwowy (por. Dwanaście Plemion Izraelskich); zbudował aparat administracyjny, umożliwiający sprawowanie władzy i prężne funkcjonowanie państwa, wprowadził zmiany w organizacji wojsk, m.in. tworząc osobistą gwardię, będącą rodzajem nacz. rady wojskowej. Wraz z upływem lat, poszerzył granice kraju, przyłączając doń ziemie Filistynów, Moabitów, Am(m)onitów i Edomitów; do jego imperium należała też płn. i środk. Syria; sprawował także pewną kontrolę nad płn.-wsch. terenami, zamieszkanymi przez plemiona aramejskie. W tradycji judaistycznej panowanie D. uważane jest za złoty wiek Izraela. Królowi temu przypisuje się: opracowanie planów Świątyni Jerozolimskiej, którą potem wzniósł jego syn Salomon; ustalenie zasad wykonywania muzyki świątynnej; napisanie: a) lamentacji po śmierci Saula, Jonatana i Awnera (2 Sm 1,19-27; 3,33-34; 22,2-51); b) tzw. Testamentu Dawida (2 Sm 23,2-7); c) 73 Psalmów (które w istocie pochodzą z późniejszego okresu). Zgodnie z tą tradycją, dzięki Przymierzu, jakie Bóg zawarł z D., jego potomkowie mieli zapewnioną sukcesję (sprawowali rządy przez cztery stulecia, aż do czasów niewoli babilońskiej). O dziejach panowania D. opowiadają niektóre księgi biblijne (2 Sm 5-24; 1 Krl 1; 2,1-11 i 1 Krn 11-29). Oczekiwanego Mesjasza Żydzi określają mianem Syna Dawidowego, bowiem zgodnie z przepowiednią proroka Natana (2 Sm 7,11-16) ma on pochodzić z rodu D., ale jego ojcem będzie Bóg. Król D. (w aszk. tradycji zw. Dowid Hamejłech) jest bohaterem wielu legend i hag(g)ad. Jego imię przywoływane jest często w modlitwach i błogosławieństwach. Uważa się, iż jest on jednym z siedmiu gości ( Uszpizin), odwiedzających wiernych w święto Sukot. W Jerozolimie na górze Syjon znajduje się jego grób; przez wieki stanowił on cel pielgrzymek Żydów, pochodzących z krajów wschodnich. (Zob. też Melaw(w)e Malka)

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]