Saul
Saul
(hebr.
Szaul = pożądany [przez Boga]; jid.
Szaul,
Szojel) – według tradycji biblijnej, pierwszy król Izraela, który panował ok. 1026-1004 p.n.e.; charyzmatyczny bohater; dzielny i roztropny wódz wojsk izraelskich; syn Kisza z plemienia
Beniamina. Ostatni z
Sędziów, a zarazem najwyższy kapłan,
Samuel, namaścił go na króla Izraela, zgodnie z objawieniem i wolą Bożą (1 Sm 9,16; 10,1), a także pod naciskiem starszyzny, sam rezygnując przy tym z dalszego pełnienia urzędu sędziowskiego i pozostając religijnym zwierzchnikiem Izraela. Uczynił to niechętnie, bowiem ustanowienie monarchii uważał za sprzeczne z ideałem teokracji i obawiał się o zachowanie czystości kultu. Owa niechęć z czasem doprowadziła do otwartego konfliktu z Saulem. Był to jednak czas, gdy ludy ościenne – w szczególności
Filistyni – dzięki zwartej i odpowiednio scentralizowanej organizacji polit. zaczęły stanowić coraz większe zagrożenie dla Izraela i dokonanie zmian w dotychczasowym systemie jego funkcjonowania, stało się koniecznością.
S. – namaszczony początkowo na wodza (hebr.
nagid; 1 Sm 9,16) ludu izraelskiego – miał za zadanie rozprawić się z zagrażającymi krajowi
Am(m)onitami i powstrzymać Filistynów, co też uczynił. Dopiero po tym, w sanktuarium w Mispa, w obecności ludu izraelskiego Samuel dokonał wyboru
S. na króla Izraela, powołując się przy tym na święte losy (
urim we-tum(m)im) i zobowiązując lud do dochowania wierności i posłuszeństwa Bogu i nowo wybranemu monarsze. Sam zachował przy tym prawo do czuwania nad postępowaniem króla.
S., dzięki reorganizacji wojska (m.in. utworzył liczną stałą przyboczną gwardię) oraz własnej roztropności i odwadze, odnosił liczne sukcesy w wojnach z
Amalekitami, Filistynami i
Kananejczykami. Pomimo niezwykłej odmiany losów życiowych, pozostał człowiekiem skromnym; w Gabaa, gdzie mieszkał, nie posiadał pałacu ani dworu; miał tylko jedną żonę (por.
monogamia). Konflikt z Samuelem oraz groźba proroka, dotycząca odebrania
S. władzy z powodu nieprzestrzegania przezeń zasady
cheremu
wobec zwyciężonych, sprawiły, że monarcha chorobliwie zaczął się lękać o swój tron. Objawy choroby umysłowej nasilały się okresowo i mówiono nawet o „złym duchu”, jakiego zesłał nań
JHWH.
Dawid, który po śmierci
S. zasiadł na tronie, za życia monarchy należał do jego świty, przyjaźnił się z synem króla,
Jonatanem, zakochany był w jego córce, Michal, która potem została jego żoną. Popularność związana z niezwykłą odwagą, jaką młodzieniec cieszył się na dworze królewskim i wśród ludu, sprawiła, że stary król kilkakroć podejmował kroki, zmierzające do zgładzenia Dawida. Ponura przepowiednia Samuela ziściła się;
S. poniósłszy dotkliwą klęskę w bitwie z Filistynami pod Gilboa, straciwszy w bitwie synów, ranny, nie chcąc dostać się w ręce wrogów, popełnił samobójstwo. Jego głowę i zbroję Filistyni złożyli w świątyni w Bet-Szean, a szczątki rozwiesili na murach miasta. Mieszkańcy Jabesz-Gilead zorganizowali zbrojną wyprawę, by odbić ciało
S.; pochowali go wraz z synami. Dawid odprawił ceremonię żałobną i ułożył elegię o
S. i Jonatanie (2 Sm 1,19-27). O życiu i losach
S. opowiadają
1 i
2 Księgi
Samuela oraz
1 Księga
Kronik (10; 11,1-3). Po śmierci króla
– mimo, że nie obowiązywała zasada ciągłości dynastycznej – na tron wstąpił jego czterdziestoletni syn,
Iszbaal (2 Sm 2,8 nn).
