parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(hebr. Szimeon; według Rdz 29,33 = usłyszał Pan) – według tradycji biblijnej:
1. protoplasta jednego z Dwunastu Plemion Izraelskich (por. 2.); drugi syn Jakuba i Lei. Wraz z bratem, Lewim, pomścił swą zgwałconą siostrę, Dinę (Rdz 34). Brał udział w sprzedaży Józefa w niewolę. Kiedy sytuacja zmusiła braci do kupowania od niego – jako od wysokiego urzędnika w Egipcie – zboża, Józef zatrzymał S. jako zakładnika (Rdz 42,24). Według midraszu, to S. miał wrzucić Józefa do studni oraz być inicjatorem przywalenia jej kamieniem, a zatem i dokonania próby zabójstwa; późniejsze uwięzienie go przez Józefa było dlań karą. Jego pokolenie nie wydało ani Sędziów, ani królów, ze względu na grzechy S., co też oddaje mniejszą rolę tego plemienia w dziejach ludu Izraela. S. miał żyć 120 lat.
2. jedno z Dwunastu Plemion Izraelskich, wywodzące się od S. (por. 1.). Właściwie nie posiadało ono własnego terytorium; w błogosławieństwie swym Jakub mówi o S. i o Lewim: „rozdzielę ich w Jakubie i rozproszę ich w Izraelu” (Rdz 49,7). Według Księgi Jozuego(19,1-9), pokoleniu S. została przyznana płd.-zach. część terytorium Judy, obejmująca Beer-Szewę, Gerar, Arad, Chormę, Siklag i Kadesz-Barneę. Większość miast, leżących na terenie S., pozostawała w rękach Filistynów, aż do czasów króla Dawida. Symeonici wcześnie zatracili swą odrębność i zostali wchłonięci przez miejscową ludność kanenejską (Kananejczycy) oraz przez Judejczyków. (Zob. też Dziesięć Zaginionych Plemion)Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.