ubój rytualny

ubój rytualny

(hebr. szchita; jid. szchite) – sposób dokonywania rzezi zwierząt w sposób zgodny z halachą, w celu pozyskania koszernego mięsa ( kaszer; prawa dotyczące żywności; trefa); odnosi się on tylko do ssaków i ptaków, gdyż ryby i inne zwierzęta są z niego wyłączone. W Prawie Pisanym zakazem objęte zostało spożywanie mięsa z żywych stworzeń, będące jednym z praw Noachidów. Pośrednio ustanawiało więc ono konieczność uboju. Księga Kapłańska zawiera bliższe wskazówki dotyczące zabijania zwierząt ofiarnych, z czego wnoszono, że szczegółowe przepisy dotyczące u.r. początkowo obowiązywały tylko kapłanów przygotowujących ofiary, a następnie zaczęły obowiązywać cały lud. Według tradycji, przepisy te należą do halachy synajskiej, gdyż to sam Mojżesz miał ustnie instruować rzezaków ( szojchet; w in. wersji, do halachy synajskiej należą przepisy dotyczące uboju ssaków, pozostałe są dziełem soferim). Przepisy odnoszące się do u.r. zawiera talmudyczny traktat Chul(l)in. Najważniejszymi etapami u.r. są: 1. dokładne zbadanie noża (ma być ostry, bez żadnych wyszczerbień, dwukrotnie dłuższy od szerokości gardła zwierzęcia); 2. odmówienie błogosławieństwa; 3. poderżnięcie zwierzęciu gardła jednym, płynnym ruchem, tak, by rozcięte zostały główne naczynia krwionośne; 4. zbadanie noża po tym zabiegu; jeśli pojawiły się na nim szczerby – mięso uznaje się za trefne; 5. przykrycie rozlanej krwi; 6. zbadanie zwierzęcia, którego mięso dyskwalifikują: ułomności budowy, ślady chorób, zaleganie krwi itp. Zasadniczymi przeszkodami w uznaniu za koszerne mięsa z u.r. są: 1. szchij(j)a – zatrzymanie lub przerwa w ruchu noża; 2. drasa – ześliźnięcie się noża ku dołowi w kierunku karku zwierzęcia, w przeciwieństwie do pożądanego kierunku – wprost ku tyłowi, ku głównym naczyniom krwionośnym; 3. hachlada – wbicie noża tak, że następnie przecina on naczynia krwionośne od środka szyi; 4. hagrama – cięcie dokonane w nieodpowiedniej części gardła; 5. ik(k)ur – użycie złych narzędzi, powodujące, że naczynia krwionośne zostały przerwane, a nie przecięte. Nad całością procedury – poza autokontrolą szojcheta – czuwał rabinat oraz związana z nim społeczna inspekcja (por. bodek). Prawidłowo wykonany u.r. powoduje niemal bezbolesną śmierć zwierzęcia w ciągu jednej minuty. Wiele autorytetów wypowiadało się za możliwie jak najdalej posuniętym oszczędzaniem zwierzęciu cierpienia. Organizowanie u.r. było jedną z najważniejszych domen działalności gminy żydowskiej. Już w XII w. w Hiszpanii we wszystkich gminach pobierano podatek od mięsa, pochodzącego z u.r., który służył do opłacenia rzezaków oraz stworzenia warunków do ich prawidłowej pracy. Wśród Żydów aszkenazyjskich (w tym w Polsce) podobne podatki zasilały kasę gminną, z której utrzymywano różne instytucje społeczne (zwłaszcza szkoły i synagogi). W XVIII w. wprowadzony przez chasydów nowy sposób ostrzenia noży, używanych do u.r., został potępiony przez misnagdów i Gaona z Wilna, co stało się bezpośrednią przyczyną rzucenia na nich klątwy w 1772. W 2. poł. XIX w. towarzystwo ochrony zwierząt i sprzymierzeni z nimi antysemici w kilku krajach europejskich przypuścili atak na u.r. (m.in. w Szwajcarii i w kilku krajach niemieckich oraz w Finlandii). W latach 30. XX w. za tym przykładem poszły Norwegia (1930) i Szwecja (1937). W Polsce w okresie narastania tendencji nacjonalistycznych w lutym 1936 posłanka Janina Prystorowa wniosła do Sejmu RP projekt dotyczący wprowadzenia zakazu u.r. Ustawa z kwietnia 1936 ograniczyła go do wyznaczanych administracyjnie kontyngentów. Ponownie zakaz u.r. rozważany był przez parlament polski w 1937. W marcu 1938, a następnie ponownie w 1939, sejm uchwalił ustawę o jego zakazie, mającą obowiązywać od 1942 (przed wybuchem II wojny światowej Senat nie zdążył jej przedyskutować). Sprawa ta wywołała wielkie oburzenie religijne sfer społeczeństwa żydowskiego. W marcu 1938, na wezwanie rabinatu warszawskiego, proklamowano strajk protestacyjny, polegający na wstrzymaniu się od spożywania mięsa przez 15 dni. Napisano wówczas kilkanaście broszur polemicznych związanych ze sprawą uboju rytualnego. (Por. Z(e)wachim)