trefa

trefa

(hebr., zwierzę rozszarpane przez dzikie bestie; zwierzę z wrodzonym defektem, rytualnie zakazane pożywienie; od hebrajskiego rdzenia trf [ te(j)t + re(j)sz + fe] = rozrywać na kawałki, rozszarpywać; jid. trejfe); spolszczane jako „trefność”, „trefny” – pierwotnie jedna z kategorii żywności, zakazanej prawami dotyczącymi żywności; potem termin używany również w rozszerzonym znaczeniu, stanowiącym opozycję do kaszer. W BH t. oznacza zwierzę zabite bądź też poważnie zranione przez drapieżnika, a więc jego mięso – jako nie pochodzące z rzezi rytualnej ( szchita) i nie spełniające wymogów Prawa – jest zakazane. Zakres znaczeniowy tego pojęcia stopniowo się rozszerzał, ku definicji złożonej z następujących elementów: 1. zewnętrzna przyczyna (w tym np. obrażenia spowodowane przez myśliwego bądź odniesione w wyniku nieszczęśliwego wypadku); 2. znaczne uszkodzenie ciała; 3. znaczne uszkodzenie ciała, dodatkowo określone przez Majmonidesa, jako uniemożliwiające przeżycie; 4. uszkodzenie ciała przez chorobę, która musiałaby spowodować śmierć danego zwierzęcia w ciągu 12 miesięcy. Liczba wyróżnianych i opisywanych typów uszkodzeń organów wewnętrznych (w tym zranień) zwierzęcia (zwanych trefot) , dyskwalifikujących jego mięso do spożycia przez wyznawcę judaizmu, zmieniała się wraz z rozwojem nauk medycznych. Miszna ( Chul(l)in 3,11) wylicza ich osiemnaście, zaś Majmonides – siedemdziesiąt. Podobną do t. kategorią jest newela (hebr., padlina) – zwierzęta padłe z przyczyn naturalnych. Jednym z głównych powodów, dla których ich mięso nie może być spożywane przez Żydów, jest brak możliwości całkowitego usunięcia z nich krwi. Z tej przyczyny, do tej kategorii zalicza się również zwierzęta, na których wadliwie dokonano uboju rytualnego, oraz zabite przez drapieżniki (co wiąże się częściowo z zakresem terminu t.). Podobnie, jak kaszer, określenie t. rozszerzało swój zakres znaczeniowy, z czasem stając się synonimem wszelkiego, niedozwolonego prawem żydowskiego pożywienia, a nawet – innych rodzajów nieczystości rytualnej (np. przedmiotów; por. czystość rytualna).