parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
pismo o zabarwieniu syjonistycznym (organ zbliżony do CK Organizacji Syjonistycznej w Polsce), wydawane w Warszawie od 5 II 1933 do 1936, pod patronatem dziennika „Hajnt”. Redaktorem odpowiedzialnym był Mojżesz Indelman; przez pewien czas funkcję tę oraz funkcję sekretarza redakcji sprawował R. Brandstätter. W skład redakcji „ O.” wchodzili: M. Kleinbaum, A. Insler. „ O.” skupiała wybitnych naukowców, pisarzy i publicystów żydowskich i polskich, między innymi: Sz. Asza, M. Bałabana, M. Boruchowicza (M. Borwicz), K. Dresdnera, Sz. Dubnowa, J. Feldhorna, U.C. Grinberga, I. Grünbauma, M.A. Hartglas(s)a, Marię Jasnorzewską, Leona Kruczkowskiego, Sz. Lustiga, M. Miesesa, M. Nadira, J. Opatoszu, H. Rosmarina, I. Schipera, M. Schorra, I. Schwarzbarta, E. Steina, O. Thona, E. Sommersteina. Pismo było czołowym opiniodawczym organem środowiska żydowskiego. Zostało zlikwidowane na żądanie kardynała A. Kakowskiego, z powodu opublikowania pracy historycznej J.G. Klausnera na temat Jezusa z Nazaretu (hebrajski, Jeszu ha-Nocri, 1922; tłumaczona na wiele języków). Od 18 VII 1935 pismo nosiło tytuł „ Nasza Opinia” (od 1938 z podtytułem Tygodnik polityczny, społeczny i literacki) i – od 1936 do września 1939 wydawane było we Lwowie (sygnowane: Warszawa-Lwów-Kraków-Wilno), pod redakcją Naftalego Hausera. Jej nakład sięgał 25 tysięcy egzemplarzy; ogółem wydano 198 numerów pisma. Stałymi (współoprawnymi) dodatkami tygodniowymi były: „Opinia Akademicka”, „Przegląd Gospodarczy”, „Sport”, „Świat Młodych”, „Ze Świata Nauki”, „Życie Kobiety”.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.