Schorr Mojżesz

Schorr Mojżesz

(1874 Przemyśl – 1941 Posty, Uzbekistan) – orientalista, historyk, rabin. Studiował na uniwersytecie w Wiedniu i w tamtejszym seminarium rabinackim. Doktoryzował się z historii na uniwersytecie lwowskim w 1898; tam też habilitował się w 1910 z języków semickich i historii starożytnego Wschodu. Jego zainteresowania naukowe skupiały się na dziejach Żydów w Polsce w okresie przedrozbiorowym oraz na historii starożytnej Bliskiego Wschodu (Babilonia, Asyria). Od 1899 wykładał religię mojżeszową w Seminarium Nauczycielskim we Lwowie (1899; od 1900 – jako profesor) i w Zakładzie dla Kształcenia Nauczycieli Religii Mojżeszowej we Lwowie. Był organizatorem i pierwszym prezesem Związku Nauczycieli Religii Mojżeszowej Szkół Ludowych i Średnich w Galicji (od 1904). Pracował jako docent, a następnie profesor (od 1916) na uniwersytecie we Lwowie. Powołany na stanowisko warszawskiego rabina pozaokręgowego i kaznodziei Wielkiej Synagogi na Tłomackiem, w 1923 przeniósł się do Warszawy i został profesorem UW, a następnie docentem i rektorem (1929-1930; 1933) Instytutu Nauk Judaistycznych, którego był też współtwórcą. Był członkiem korespondentem PAU (od 1928). Z nominacji Prezydenta, został senatorem RP (1935-1938). Prowadził też niezwykle rozległą działalność społeczną (m.in. był głównym inicjatorem budowy Biblioteki Judaistycznej w Warszawie). Formalnie bezpartyjny, związany był z ruchem syjonistycznym, m.in. jako prezes Towarzystwa Przyjaciół Uniwersytetu Hebrajskiego; prezes Dyrektorium Keren ha-Jesod w Polsce; powołany do składu Agencji Żydowskiej (1929) jako „dokooptowany nie-syjonista”; członek loży B'nei B'rith we Lwowie i w Warszawie oraz wiceprezes organizacji krajowej w Polsce. W 1937 otrzymał doktorat honoris causa Jewish Theological Seminary of America w Nowym Jorku jako uczony i przywódca Żydów polskich. W latach 30. był też m.in. prezesem Żydowskiego Komitetu do spraw Kolonizacji oraz przewodniczącym Komitetu Pomocy na rzecz Uchodźców z Niemiec ( Komitety Pomocy Uchodźcom z Niemiec w Polsce). 1 IX 1939 wszedł w skład egzekutywy nowo powołanego Komitetu Społecznego do Spraw Związanych z Obroną Państwa przy Gminie Żydowskiej w Warszawie. Stolicę opuścił prawdopodobnie na wezwanie płk. Umiastowskiego. Po drodze na wschód 9 IX 1939 r. został aresztowany przez NKWD i – po długim pobycie w więzieniach sowieckich i licznych przesłuchaniach – skazany na 5 lat zesłania na terytorium obwodu chorezmijskiego. Zmarł w łagrze 10 VII 1941. Jego rozprawa doktorska pt. Organizacja Żydów w Polsce (1897) jest uważana za pierwsze dzieło nowoczes. historiografii żydowskiej w Polsce. Do najważniejszych prac S. należą m.in.: Żydzi w Przemyślu (1903); Altbabylonische Rechtsurkunden aus Zeit der I. babylonischen Dynastie (t. 1-3, 1907-1910).