Komitety Pomocy Uchodźcom Żydowskim z Niemiec w Polsce

Komitety Pomocy Uchodźcom Żydowskim z Niemiec w Polsce

zw. też Komitetami Ratunkowymi – samorzutnie powstały ruch społeczny, skupiający różne siły i organizacje, rozwijający się po dojściu Hitlera do władzy i nasileniu prześladowań antyżydowskich w Niemczech (m.in. por. norymberskie ustawy). Odpowiedzią na nie był bojkot antyhitlerowski. Wkrótce także zaczęli napływać uchodźcy, którym była potrzebna pomoc. Niosące ją K.P.U. z N. w P. powstawały spontanicznie początkowo tam, gdzie przybywali uchodźcy. Był to ruch niescentralizowany, choć w pewnym zakresie jego rzecznikiem był Międzyorganizacyjny Komitet Pomocy Uchodźcom Żydowskim w Warszawie. Środki pozostające w dyspozycji K.P.U. z N. w P. pochodziły głównie ze zbiórek, jak również z dotacji Jointu. Jakościowo nową sytuację stworzyło wydalenie Żydów polskich z Niemiec w październiku 1938. Istniejące K.P.U. z N. w P. wysyłały swe delegacje do Zbąszynia, podobnie jak Joint (do Zbąszynia pod kierunkiem I. Gittermana i do Chojnic pod kierunkiem Ignacego Borensteina). 4 XI 1938 powstał Ogólny Komitet Pomocy Uchodźcom Żydowskim z Niemiec, którym kierował M. Schorr. Komitet ów, z siedzibą w Warszawie (Tłomackie 5), pełnił rolę centrali dla żywiołowo rozwijającego się ruchu. Społeczeństwo żyd. zostało w znacznym stopniu zmobilizowane, m.in. dzięki zaangażowaniu prasy, tak, że pod koniec roku istniało blisko 800 K.P.U. z N. w P. Do działania włączyły się różne organizacje społeczne, opiekuńcze, oświatowe (m.in. ORT, CENTOS). Dla uchodźców organizowano zarówno pomoc doraźną (pieniądze, ubrania, łączenie rodzin itp.), jak i umożliwiającą zagospodarowanie się (m.in. prowadzono kursy zawodowe) bądź dalszą emigrację (zwłaszcza organizacje syjonistyczne z myślą o nowych osadnikach w Palestynie; por. emigracja Żydów z Polski). W Zbąszyniu działała stała ekspozytura warszawskiej centrali, kierowana przez E. Ringelbluma. Choć nie dysponujemy pełnymi danymi, to jednak można stwierdzić, że pomoc dotarła do niemal wszystkich potrzebujących. Do tego generalnego nurtu akcji pomocowej włączyły się rozmaite środowiska, w tym także asymilatorzy, gminy żydowskie, tradycyjne bractwa i ortodoksi z Agudy, choć dominowali w nim syjoniści. Bund utworzył własny Robotniczy Komitet Pomocy, który współpracował z Ogólnym Komitetem, zachowując jednak swą odrębność.