parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Opatoszu (Opatoschu) Józef

Opatoszu (Opatoschu) Józef

właśc. Josef Mejer Opatowski (1886 Stupski Las w okolicach Mławy – 1954 Nowy Jork) – prozaik piszący w języku jidysz. Jego wykształceniem religijnym kierował ojciec, Dawid O., który był kupcem drzewnym, potomkiem starego chasydzkiego rodu, a zarazem jednym z pierwszych maskili w Królestwie Polskim, piszącym utwory poetyckie w języku hebrajskim. O. uczył się w szkole rządowej w Mławie, a potem w szkole handlowej w Warszawie. W 1905 podjął studia na politechnice w Nancy, jednak ze względu na trudności finansowe musiał je przerwać. Po powrocie do domu zaczął pisać pierwsze utwory. W 1907 wyjechał do Stanów Zjednoczonych i osiadł w Nowym Jorku, dokąd już wcześniej przybył jego ojciec. Związał się z nowojorską grupą literacką „Di Junge” (jidysz, Młodzi). Równocześnie studiował inżynierię w Cooper Union (do 1914) i – dla zdobycia środków utrzymania – imał się różnych zajęć. Jego debiut nowelistyczny przypadł na 1910, ale dopiero ukazanie się książki A roman fun a ferd ganew (Romans koniokrada, 1912) zwróciło na niego uwagę czytelników. Od 1910 O. współpracował z wieloma czasopismami, a jego nazwisko pojawiało się w licznych antologiach, w tym w wydanej przez niego Di naje hejm (Nowy dom, 1914). Od 1914, aż do śmierci, O. był członkiem redakcji i współpracownikiem nowojorskiego dziennika „Der Tog” (jidysz, Dzień). Jednym z najważniejszych tematów jego książek były losy imigrantów żydowskich w Ameryce: Fun niu-jorker geto (Z nowojorskiego getta, 1914); Lerer (Nauczyciel), nosząca później tytuł Hibru (znana też pt. Farłojrene menczn = Zapomniani ludzie, 1920); Arum Grend Strit (Wokół Grand Street, 1929); Di tencerin (Tancerka, 1930). Pisał też powieści historyczne, między innymi A tog in Regensburg (1933; wydanie polskie: Dzień w Regensburgu, 1935) oraz Elije Bocher (Młodzieniec Eliasz, 1933), która dotyczyła autora Bowe Buch. Głównym tworzywem O. był język jidysz, ale w dwudziestoleciu międzywojennym należał on do nielicznych twórców, którzy próbowali podejmować większe przedsięwzięcia prozatorskie także w języku hebrajskim. Jednak największy rozgłos zyskała trylogia O., której pisanie rozpoczął w 1915, osnuta na motywach z okresu od pocz. XIX wieku do powstania styczniowegoIn di pojlisze welder (W lasach polskich); t. 1: Alejn (Samotni, 1919); t. 2: In di pojlisze welder (1921); t. 3: 1863 (1926); dwie części zostały wydane w języku polskim: W lasach polskich (tłumaczenie: S. Wagman, 1923) oraz Żydzi walczą o niepodległość Polski. Powieść na tle powstania roku 1863 (tłumaczenie: Aleksander Dan, pseudonim literacki – Aleksander Weintraub, 1931). Trylogia ta została zekranizowana w języku jidysz w Polsce w 1928 przez L. Forberta (według scenariusza Henryka Bojma, w reżyserii J. Turkowa). O. dokonał też jej przeróbki na język hebrajski. Wcześniej – w październiku 1922 – jego dramat Hot blut (Gorąca krew) został wystawiony w Warszawie w reżyserii Z. Turkowa. Pisarz publikował również wiele w prasie żydowskiej, wydawanej w Ameryce Północnej i Południowej, a także w ukazującej się w Polsce (między innymi w: „Der Moment”, „Fołks-Cajtung”) utrzymując stały kontakt z krajem pochodzenia (Polskę odwiedził w 1922 i 1929). W 1928 i 1934 był w Związku Radzieckim, odbył też podróż do Palestyny (1934). W 1944 otrzymał nagrodę Louisa Lameda za książkę Wen Pojłn iz gefałn (Kiedy Polska upadła). Po II wojnie światowej wydał powieść Der lecter ojfsztand (Ostatnie powstanie, t. 1–2, 1948–1952) o powstaniu Bar Kochby. Współpracował też z czasopismem „Di Gołdene Kejt” (jidysz, dosłownie: Złoty Łańcuch, przenośnie: Tradycja Pokoleń) oraz z JIWO, Yiddish Writer’s Union i z Yiddish PEN-Club. Był też członkiem władz Kongresu Kultury Żydowskiej. Książki O. były tłumaczone na wiele języków.

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]