wino

wino

(hebr. jajin; jid. wajn) – produkt fermentacji soku winnej latorośli ( winorośl); wyrabiane także z innych surowców zarówno w starożytności, jak i w czasach późniejszych (por. wino rodzynkowe). W okresie starożytnym uważane było za jeden z najważniejszych produktów Erec Israel. Spożywane powszechnie, także w postaci rozwodnionej, zwłaszcza w czasie uroczystych posiłków. Pełniło funkcję dodatkowej ofiary z napojów; pito je także podczas uczty pesachowej ( seder). Widziano w nim m.in.: środek rozweselający serce człowieka; lek – i to jeden z najznakomitszych; dar Boga i znak Jego błogosławieństwa; znak mesjańskiego zbawienia i napój uczty mesjańskiej. Ze względu na to, że w starożytności produkowano głównie czerwone w., było ono także jednym z symboli życia (jak krew). Po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej (70 n.e.) rabini ustanowili, że znakiem żałoby będzie powstrzymanie się od spożywania w. i mięsa. W. niosło jednak ze sobą wiele zagrożeń; nieumiarkowanie w jego piciu potępiali prorocy; zakazywano jego spożywania kapłanom przed sprawowaniem funkcji kultowych. Według popularnej hag(g)ady, sadzenie winnej latorośli miał zainicjować Noe, jednak Szatan zarzynając w winnicy owieczkę, lwa, małpę i świnię, spowodował, iż pod wpływem kolejnych toastów człowiek staje się podobny do owych zwierząt. Później niektórzy sądzili, że w. było również owocem zakazanym w raju, a upicie się przez Adama sprowadziło wiele zgubnych następstw. Istotną rolę w stosunku do w., zwłaszcza począwszy od okresu hellenistycznego, odegrało wykorzystywanie go w kultach pogańskich, a później także przez chrześcijan. Konsekwencją tego był zakaz spożywania w., przygotowanego przez „obcego” (obcoplemieńca), które nazywano jejn nesech – pogańskim winem ofiarnym (por. biszul nochri). W. jednak pozostało częścią wielu żydowskich ceremonii, m.in.: rozpoczynania szabatu oraz wszystkich ważniejszych świąt, połączonego ze specjalną modlitwą (por. Kid(d)usz) oraz takiegoż ich zakończenia (por. hawdala); sederu (por. też: cztery puchary; Eliasza puchar); obrzezania; bar micwy; ślubu (dwa puchary) oraz uczty po pogrzebie ( seudat hawraa). W obyczajowości Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej (w tym na ziemiach polskich) zwyczajem ludowym było wylewanie w. na ziemię, w celu zaspokojenia demonów, podobnie jak u ludów słowiańskich. Praktykowano je w chwilach o szczególnym znaczeniu (zwłaszcza takich jak ślub i obrzezanie). Podobnie i z tych samych względów czyniono podczas recytacji dziesięciu plag egipskich (bądź na znak radości ze zniszczenia wrogów), jak również przelewano puchar w. podczas Kiduszu i hawdali (według in. interpretacji, była to praktyka dziękczynna za „puchar przeobfity” opieki Stwórcy; Ps 23,5). (Zob. też: maot chit(t)im; prawa dotyczące żywności)