Manasses
Manasses
(hebr. i jid.. Menasze = dający zapomnienie, według Rdz 41,51) – zgodnie z tradycją biblijną:
1. protoplasta jednego z Dwunastu Plemion Izraelskich; pierworodny syn Józefa i Asenat (por. 2.). Przez swego dziadka, Jakuba,
został uznany za syna; jednak otrzymując od niego błogosławieństwo,
został potraktowany jako mniej ważny od swego młodszego brata, Efraima. Według midraszu, M. miał towarzyszyć ojcu, kiedy ten sprawował rządy, tymczasem Efraim był pokorny, i z tego względu właśnie on, a nie M. został wywyższony. M.
był również tłumaczem ojca w rozmowach z braćmi, po ich przybyciu
do Egiptu. Przypisywano mu niezwykłą siłę, toteż był jedynym, który mógł
osadzić w więzieniu Symeona; ale – jako że był winny rozłące Symeona (a potem Beniamina) z pozostałymi braćmi – jego udział w podziale ziem Erec Israel został zmniejszony o połowę.
2. jedno z Dwunastu Plemion Izraelskich, wywodzące się od Manassesa (por. 1.).
Z tej racji, podobnie jak plemię Efraima, nazywane było „Plemieniem
(Pokoleniem, Domem) Józefa”. Zajmowało dwa obszary; jeden, położony
centralnie, rozciągający się od Morza Śródziemnego po rzekę Jordan,
od północy graniczący z ziemiami plemion Aszera, Zabulona i Issachara, a od południa – Dana i Efraima;
oraz drugi, położony na północy (tzw. kraina Baszan), rozciągający się
na wschodzie od górnego Jordanu po południowe wybrzeże jeziora
Genezaret, graniczący od południa z ziemiami plemienia Gad.
W IX i VIII w. p.n.e., wraz z powstaniem królestwa aramejskiego
w Damaszku, terytorium to stało się terenem spornym. W 734 p.n.e.
zostało zajęte przez króla asyryjskiego Tiglatpilesara III; kres jego
niezależności położył król Sargon w 722 p.n.e., zajmując całe Królestwo
Izraela.
3. M., król Judy, syn i następca Ezechiasza.
Panował w 698–642 p.n.e.; według tradycji biblijnej, zasiadł na tronie,
mając 12 lat. Stanowił przeciwieństwo swego ojca; był wiernym wasalem
Asyrii, zafascynowanym jej potęgą, skłaniał się ku synkretyzmowi.
Za jego czasów rozwinęły się w Judzie na nowo kulty obcych bóstw oraz
kult astralny. W Świątyni Jerozolimskiej stanęły ołtarze obcych bogów, urządzono specjalne pomieszczenia do uprawiania sakralnej prostytucji (2 Krl 23,7), a M. złożył Molochowi w ofierze własnego syna (składano też w ofierze in. dzieci; 2 Krl 23,10; Jer 7,31). Monarcha dokonywał wielu nadużyć i gwałtów; szczególnie krwawo rozprawił się z ośrodkami prorockimi. Według TB (Jewamot 49,b; Sanhedrin 103b), prorok Izajasz został
zgładzony właśnie z rozkazu tego króla. Wystąpienie Babilonii przeciwko
Asyrii (653 p.n.e.) roznieciło bunt w całej Azji Przedniej,
aż po Egipt; powstała kolejna liga antysyryjska, złożona z szeregu
państewek, do której przyłączył się także M. Król Asyrii, Asurbanipal, rozgromił sprzymierzonych i opanował Babilon (648 p.n.e.); upokorzonego M. poprowadził do niewoli „na hakach”, zakutego w spiżowe łańcuchy. Jednak wkrótce M. został
uwolniony i powrócił do Judy. Czas pobytu w niewoli stał się jednak
okresem nawrócenia monarchy. Dobrobyt kraju, ożywione stosunku handlowe
oraz względna stabilizacja, jakie miały miejsce za panowania Ezechiasza
i M., spowodowały upadek ducha religijnego w Królestwie Judzkim.
Wielu mieszkańców Judy emigrowało do Egiptu, znajdując tam nowe
możliwości rozwoju ekonomicznego. Po śmierci M. władzę w Judzie
przejął jego syn, Amon (641–640 p.n.e.), który wkrótce zginął, wskutek
spisku pałacowego, a rozgniewany lud po ukaraniu spiskowców osadził
na tronie Jozjasza, małoletniego syna Amona (2 Krl 21,19–26; 2 Krn 33,21–25). O panowaniu M. opowiadają: 2 Księga Królewska (21,1–18) i 2 Księga Kronik (33,1–20).
