Izajasz, [Prorok]

Izajasz, [Prorok]

(hebr. Jesza'ja, skrócona forma imienia od Jesza'jahu = zbawieniem jest JHWH; jid. Jeszaje Hanowi) (koniec VIII w. p.n.e.) – jeden z najważniejszych biblijnych proroków, działający wJudzie od ok. 765 do ok. 701 p.n.e. (od śmierci króla Azariasza do czasu oblężenia Jerozolimy przez Asyryjczyków), współczesny prorokowi Micheaszowi; utalentowany poeta i pisarz z Jerozolimy; być może kapłan ( kohen); syn Amosa. Pochodził z plemienia Judy. Według tradycji żydowskiej, miał się urodzić już obrzezany ( obrzezanie). Przez blisko 50 lat dominował na polit. scenie w Judzie, w okresie, w którym przechodziła ona poważny kryzys. O jego życiu i działalności prorockiej opowiada biblijna Księga Izajasza. I. wywodził się z arystokratycznego rodu, być może spokrewnionego z rodem królewskim. Obdarzony był wieloma zaletami ducha (m.in. mądrością, inteligencją, odwagą, stanowczością, silną wolą). Zgodnie z tradycją biblijną, ok. 740 p.n.e. miał wizję; Bóg powierzył mu trudną misję głoszenia nauk, potępiających nadużycia społeczne, bogactwo i przepych, jakie panowały w Judzie za rządów królów Azariasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza (prawie od początku VIII w. p.n.e. do pocz. VII w. p.n.e.). Prorok miał też nawoływać lud do poprawy oraz zapowiadać karę za popełnione grzechy, jaką miała być klęska Izraela i Judy. Dwóch jego synów – dzięki symbolicznym imionom, nadanym im z Bożego rozkazu, które miały sens zapowiedzi proroczych – Szear-Jaszuw (hebr., Reszta Powróci [Nawróci się]; albo złowróżbnie – Tylko Reszta Powróci) i Maher-Szalal-Chasz-Baz (hebr., Rychły-Łup-Bliska-Zdobycz), odegrało ważną rolę w działalności proroczej ojca. Pierwszy niósł Achazowi nadzieję na ocalenie Judy przed zagrażającą mu ligą syryjsko-izraelską, drugi zaś zapowiadał upadek Izraela i Syrii pod najazdem Asyryjczyków (co istotnie nastąpiło w 732 p.n.e.). I. żywo uczestniczył w życiu politycznym kraju; walczył o monoteizm, stale podkreślając, że Bóg jest jedyną nadzieją Izraela, a nie przemijające sojusze i układy polityczne. Doprowadził do przeprowadzenia reformy religijnej przez króla Ezechiasza. Zgodnie z tradycją żydowską, prorok poniósł męczeńską śmierć z rozkazu swego wnuka, bezbożnego króla Manassesa. Uczniowie I. kontynuowali jego idee, w jego imieniu głosili przepowiednie aż do V w. p.n.e. Prorocze wizje I., szczególnie te, które dotyczyły nadejściaMesjasza i królestwa mesjańskiego w czasach eschatologicznych, wywarły wpływ na kształtowanie się teologii żydowskiej; miały też duże znaczenie dla rozwoju literatury rabinicznej i twórczości literackiej.