parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(hebr. Zewulun; z(e)wulun = mieszkanie, siedziba; jid. Zwułn) – według tradycji biblijnej:
1. dziesiąty syn Jakuba i szósty Lei (Rdz30,19-20); protoplasta jednego z Dwunastu Plemion Izraelskich (por. 2.). W przedśmiertnym błogosławieństwie Jakuba przedstawiony został jako ten, który mieszkać będzie nad morzem, aż po Sydon, gdzie – według midraszu – później został także pochowany. W przekazie midraszowym zachował się również opis skargi Z., zanoszonej do Boga, która wynikała z niezadowolenia z otrzymanej części Erec Israel (bracia dostali pola i winnice, zaś Z. góry i wzgórza; oni ziemie, a Z. morza i rzeki). Był on też przedstawiany jako zajmujący się handlem i wspierający Issachara studiującego Torę. Miał żyć 110 lat.
2. jedno z Dwunastu Plemion Izraelskich, wywodzące się od Zabulona (por. 1.). Zajmowało niewielkie terytorium w Galilei, granicząc od północnego-zachodu z ziemiami plemienia Aszer; od południowego-zachodu – Manassesa; od południowego-wschodu – Issachara, a od wschodu i północy – Neftalego. Obejmowało część żyznej równiny Jizreel i urodzajne okolice Nazaretu. Poprzez jego teren przebiegał szlak handl. z Damaszku do Egiptu. Plemię Z. miało też łatwy dostęp do Morza Śródziemnego i jeziora Genezaret. Było ono bardzo aktywne w epoce Sędziów. Za czasów króla Dawida wystawiona przez nie armia była największą spośród armii plemion zachodnich. Ucierpiało też mniej od innych plemion podczas podboju Królestwa Północnego przez imperium asyryjskie; nie zostało całe przesiedlone i przetrwało kampanię asyryjską. (Zob. też Dziesięć Zaginionych Plemion)
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.