parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

musar

musar

(hebr.; jid. muser) – 1. w języku hebrajskim biblijnie słowo to oznaczało „karę”, „chłostę”, a także „pouczanie, jak dobrze postępować”; później zaczęto je odnosić do „moralności”, „etyki”, „pouczenia moralnego” (w sensie religijnym) itp.,; jego zakres semantyczny był związany z praktyką życiową, a nie z teoretycznymi rozważaniami, zwłaszcza w rozumieniu etyki, jako gałęzi nauk filozoficznych. Bardziej mieściło się w nim praktyczne pouczenie o charakterze homiletycznym niż systematyczny wykład. Literatura związana z m. chętnie posiłkowała się hagadycznymi interpretacjami, przede wszystkim poprzez przypisywanie biblijnym i talmud.ycznym postaciom cnót, które chciano podkreślić. Temu rodzajowi nauczania w Talmudzie został poświęcony całkowicie tylko traktat Pirke(j) Awot (PA), składający się z maksym moralnych. Dopiero w średniowieczu literatura m. rozwinęła się w osobną gałąź piśmiennictwa. Jeszcze wprowadzenie do PA, autorstwa Majmonidesa, było wykładem etyki Arystotelesa, a nie przykładem literatury m. Klasycznym jej dziełem było Mesil(l)at jeszarim (hebr., Ścieżka uczciwości [prawości]) M.Ch. Luzzatto oraz – także bardzo popularne – Cheszbon ha-nefesz (hebr., Rachunek sumienia) M.M. Lefina Satanowera. 2. ruch religijny o charakterze pietystycznym, zainicjowany przez I. Lipkina. Był on odpowiedzią na kryzys ortodoksyjnego judaizmu, wynikający zarówno z presji haskali, jak i z chasydzkiej kontestacji religijności, opartej wyłącznie na studiowaniu Prawa oraz jego rygorystycznym przestrzeganiu przez misnagdów. W przeciwieństwie do tego ostatniego, nie umniejszał on roli studiów talmudycznych i związanego z nimi intelektualizmu, lecz dodatkowo kładł nacisk na emocjonalny i duchowy charakter ich podejmowania, a przez to – i na moralny wymiar judaizmu. Powiązany był z tym program samodoskonalenia się, zachowania czystości umysłu i intencji, opierający się na poznaniu samego siebie. Przestrzeganie norm rytualnych zyskiwało wymiar etyczny, widziany przez pryzmat realizacji woli Stwórcy. Początkiem ruchu było założenie przez Lipkina sztybla musarystycznego (jid., muser sztybł) w Wilnie w 1842, w którym w szabat mieli gromadzić się kupcy, by snuć moralne refleksje. Jednak inicjatywa ta nie zyskała większego zainteresowania. Wówczas Lipkin i związany z nim krąg osób (m.in. I. ben M. Blaser) zwrócili uwagę na środowiska jesziw, uznając je za drogę wszczepienia idei odnowy moralnej w szerokie kręgi społeczności żydowskiej. Choć początkowo spotykali się z opozycją przedstawicieli tradycyjnej nauki rabinicznej, to z czasem głoszone przez nich idee uzyskały wielki wpływ na czołowe akademie talmudyczne, zwłaszcza na Litwie (jesziwa w Mirze; jesziwa w Słobodce; jjesziwa w Telcu; oraz jesziwa w Kielmach). Do programu ich nauczania, obejmującego studiowanie Talmudu i pism rab., została dodana praktyka lektury literatury m. przez pół godziny dziennie. Dla pogłębienia refleksji moralnych, czytano ją po zmierzchu, na głos, stosując specyficzną modulację. Wśród przewodników duchowych jesziwy pojawił się maszgi’ach (hebr., nadzorca), który regularnie odbywał ze studentami pogadanki na tematy etyczne oraz nadzorował ich prawidłowy rozwój intelektualno-moralny. Słuchacze prowadzili dzienniki, w których notowali swe przeżycia związane z m., a praktyka ta miała przede wszystkim służyć ich samodzielnej pracy nad rozwojem duchowo-moralnym. Maksymalistycznym ruchem w ramach m. był Be(j)t Josef, zainicjowany przez J.J. Hurwica, twórcę jesziwy w Nowogródku (por.: asiri kojdesz; berze; protim; waad). Elementy m. także współcześnie wchodzą w skład programu nauczania we wszystkich jesziwach, wywodzących się z klimatu duchowego uczelni litewskich. (Por. też: kolel; Mosze Icchak ha-Darszan; musar-szmuesn)

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]