jesziwa w Telcu

jesziwa w Telcu

(jid.; właśc. w Telszach; Telsze, współcz. Telšai) – jedna z najważniejszych jesziw litewskich, działająca w 1875-1941. Założona przez miejscowych uczonych, miała lokalne znaczenie do czasu, gdy jej kierownictwo oraz stanowisko naczelnego rabina gminy, w 1883 objął E. Gordon (zajmował je do 1910). Dalszy rozwój uczelni nastąpił w 1910-1930, pod rządami jego następcy, Josefa Lejba Blocha. Nowością w systemie nauczania było podzielenie studentów na pięć grup, różniących się stopniem zaawansowania. Ich wyodrębnienie umożliwiały okresowe sprawdziany. Obecność na zajęciach była obowiązkowa. Wprowadzone przez Gordona elementy musar, za rządów Blocha stały się szczególnie ważne dla klimatu duchowego uczelni. Ukształtował się także, m.in. pod wpływem Chaima Rabinowicza, kierunek studiów zwany „drogą Telca”, polegający na rozwijaniu i pogłębianiu logicznej analizy tekstów. Dzięki niemu, po zamknięciu jesziwy w Wołożynie (styczeń 1892), j. w T. stała się jedną z najważniejszych talmudycznych uczelni kresowych. Pod koniec wieku miała ok. 350 studentów. W 1897 wzniesiono dla niej nową siedzibę, która została odbudowana po pożarze w 1908. W okresie niepodległości Litwy j. w T. była najważniejszą i największą jesziwą w tym kraju. Przy uczelni powstał kolel, w którym jej absolwenci przygotowywali się do osiągnięcia stanowisk rabinackich. Studenci j. w T. zakładali też w miasteczkach litewskich tzw. małe jesziwy (hebr. jesziwot ktanot), tj. szkoły przygotowujące do studiów w Telcu. Po zajęciu Litwy przez Związek Radziecki (1940) budynek j. w T. został skonfiskowany. Rozproszone grupki studentów kontynuowały studia pod kierunkiem swych preceptorów w kilku ośrodkach na Litwie. Część nauczycieli i studentów zdołała przedostać się do Stanów Zjednoczonych i otworzyć w 1941 jesziwę w Cleveland (w 1971 miała ok. 400 słuchaczy), większość pozostałych zginęła.