Akiwa (Akiba) [ben Josef]

Akiwa (Akiba) [ben Josef]

Rabi Akiwa (Akiba; jid. Akiwe) (ok. 40 [50] – ok. 135 n.e.) – uczony i mistyk, uważany za ojca judaizmu rabinicznego; należał do trzeciego pokolenia palestyńskich tan(n)aitów. Pochodził z prostej, ubogiej rodziny. Był uczniem Eliezera ben Hyrkanosa, Jehoszuy ben Chananji i Nachuma z Gamzu. Prowadził własną akademię talmudyczną w Bne(j) Brak, gdzie kształcili się m.in. Szymon bar Jochaj, Jehuda bar Il(l)aj, Meir i Jose ben Chalafta; przez pewien czas przebywał także w Lyddzie i Jawne (por. akademia w Jawne). Jego metoda interpretacji Tory była odmienna od tej, którą stosował należący do tego samego pokolenia uczonych Iszmael ben Elisza; miała ona bowiem charakter formalny i nie liczyła się z zasadami logiki. Każdy wyraz, litera, a nawet znak interpunkcyjny miały – według A. – ukryte znaczenie. Pojedyncze zdania i sentencje z Tory objaśniał licznymi halachami, a jej fragmenty służyły mu do wiązania poszczególnych halach w całość. A. odegrał ważną rolę na synodzie uczonych w Jawne (ok. 100 n.e.), kiedy ustalony został kanon Biblii Hebrajskiej (dzięki temu uczonemu weszły do niego Pieśń nad pieśniami, Kohelet i Księga Estery). Najbardziej ożywioną działalność prowadził w 110-135 n.e. Będąc już starcem uznał Bar Kochbę za mesjasza, który wyzwoli Izrael. Uwięziony przez Rzymian na początku wznieconego przez Bar Kochbę powstania, poddany został torturom. Według tradycji, podczas kaźni nie zapominał o odmawianiu modlitw we właściwej porze, a niewielką ilość otrzymywanej wody poświęcał na rytualne ablucje; żył 120 lat, podobnie jak Mojżesz, Hillel i Jochanan ben Zak(k)aj; mając lat 40, za namową żony Racheli, rozpoczął naukę; przez kolejne 40 lat studiował, a potem opiekował się Izraelem, jako jego duchowy przewodnik. A. zaliczany jest do grona Dziesięciu Męczenników za wiarę. Uważa się go też za pierwszego uczonego, który podjął się systematyzacji tradycji ustnej (hebr. Tora sze-be-al-pe); wszystkie traktaty Miszny podzielił na sześć porządków, przyjmując za podstawę ich tematykę. Istnieją opinie, że część tradycji ustnej została już wcześniej podzielona na tematyczne porządki, a A. jedynie dokończył dzieła, porządkując resztę traktatów. Jemu też przypisuje się ustalenie reguł hermeneutycznych, dotyczących opracowania midraszy. Kabaliści wierzyli, że – dzięki medytacjom – A. przekroczył przyrodzone granice ludzkiej duszy, dostępując wyższych światów; widział niebiosa oraz ich mieszkańców i przyniósł stamtąd relacje. (Zob. też: Akwila; Awinu Malke(j)nu; Eduj(j)ot; he(j)chalot; Jochanan; Lag ba-Omer; Mechilta; midrasze halachiczne; rabi; Sifra; Sifre(j); Sifre(j) Zuta; Szymon ben Az(z)aj; Tarfon; Taubes-Sens Zygmunt).