Hillel I

Hillel I

zw. Hillelem Starszym lub Babilończykiem (ok. 70 p.n.e. – ok. 10 n.e.) – wielki uczony żydowski, pierwszy w ostatniej, piątej parze uczonych (Zugot), którzy – według tradycji – ocalili Prawo Ustne (hebr. Tora sze-be-al pe) od zapomnienia i przekazali je następnym pokoleniom (drugim w tej parze był Szammaj, adwersarz H. I); przewodniczący sanhedrynu i nasi; przywódca ugrupowania faryzeuszy, działających w czasach panowania Heroda I Wielkiego; dziadek tan(n)aity, Gamaliela I. Tradycja wywodzi ród H. I – ze strony matki – od króla Dawida, zaś ze strony ojca – z plemienia Beniamina. H. I miał jakoby urodzić się w 180 r. przed zburzeniem  Świątyni Jerozolimskiej i żyć 120 lat, tak jak Mojżesz, z czego przez 40 lat miał sprawować, dziedziczny w jego rodzie, urząd nasiego. Prawdopodobnie pochodził z rodziny wygnańców babilońskich (niewola babilońska) i był duchowym przywódcą społeczności żydowskiej, a także założycielem szkoły, nazwanej później Be(j)t Hillel (hebr., Szkoła [Dom] Hillela). Zanim przybył do Palestyny, wcześniej już studiował Prawo w babilońskich akademiach talmudycznych, gdzie metoda jurystycznej dedukcji była bardziej rozwinięta niż w Palestynie. Uczony przywiózł ze sobą z Babilonii pewne prawne definicje i pragnął je porównać z tymi, które akceptowano w Palestynie, a może także po to, by uzyskać opinię autorytetów palestyńskich nt. swej metody interpretacji Prawa. Polegała ona na uwzględnianiu przede wszystkim Prawa Pisanego (hebr. Tora sze-bi-chtaw); ta tendencja odwoływania się do źródeł pisanych występowała także później, wśród uczonych babilońskich, którzy przebywając na emigracji, z dala od źródła żywej tradycji, nie przywykli opierać się na Prawie Ustnym, rozwiniętym w Palestynie po okresie niewoli. Po przybyciu do Palestyny H. I stwierdził, że zasady interpretacji Prawa opracowane w Babilonii różnią się od ich wykładni, stosowanej w Palestynie, gdzie rozwinęła się niemal autonomiczna Tora Ustna. Aby zachować autorytet Prawa Pisanego, należało ściślej powiązać oba Prawa, przez stworzenie nowych zasad egzegezy. Ich opracowaniem zajął się właśnie H. I; noszą one nazwę „siedmiu reguł Hillela”. Egzegeza prawna i sformułowania norm H. I są zazwyczaj łagodniejsze niż pozostałych uczonych. Jemu oraz jego szkole przypisywano liczne halachy, pochodzące w istocie z późniejszych czasów. Uczony ten wprowadził jednak szereg zasad prawnych, związanych m.in. z codziennym bytowaniem Żydów, które niewątpliwie czyniły je lżejszym (np. prozbul). Owe zasady ułatwiające życie i „obchodzące” Prawo, bez konieczności jego formalnego naruszania, stanowiły pierwowzór dla późniejszych interpretatorów, starających się ułatwić bliźnim funkcjonowanie we współczesnym świecie. Niektórzy uczeni twierdzą, że materiał prawny zawarty w Tradycji Ustnej porządkowano i systematyzowano od czasów mężów Wielkiego Zgromadzenia, ale zasługą H. I jest dokonanie jego podziału na porządki i traktaty (por. Miszna). (Zob. też Iszmael ben Elisza)