hebrajski język

hebrajski język

(hebr. leszon iwrit, iwrit; jid. iwrit) – jeden z języków żydowskich, w którym została spisana Biblia Hebrajska (poza niewielkimi fragmentami), do XIX w. powstawała większość żydowskiej literatury religijnej, a współcześnie – oficjalny język używany w Izraelu. H.j. należy do kananejskiej gałęzi północno-zachodniej podgrupy języków semickich. Używany był przez starożytnych Izraelitów, aż do czasów niewoli babilońskiej; w V–IV w. p.n.e. został wyparty z codziennego użycia przez język aramejski. Odtąd, traktowany jako święty język przodków (hebr. leszon ha-kodesz), służył jako język religii, literatury religijnej i naukowej. W jego rozwoju wyróżnia się trzy etapy: 1. biblijny, tj. klasyczny (1200–200 p.n.e.), zaświadczony w BH oraz w wielu inskrypcjach (m.in. tzw. kalendarz z Gezer, X/IX w. p.n.e.; rozmaite ostrakony, pochodzące z pocz. VIII w. p.n.e.; napis na skale w tunelu Siloe w Jerozolimie z ok. 700 p.n.e.); 2. pobiblijny (od II w. p.n.e.), reprezentowany przez: a) literaturę apokryficzną (apokryfy i pseudoepigrafy), b) rękopisy z Qumran, c) inskrypcje (np. na monetach z czasów Machabeuszy, Bar Kochby; na ossuariach); d) literatura rabiniczna z pierwszych wieków n.e. (Miszna, Tosefta, midrasze). Ponieważ wyraźne są w nim znaczne wpływy języka aramejskiego, stąd h.j. pobiblijny nazywany bywa h.j. Miszny lub hebrajskim misznaickim, albo nowohebrajskim. Język ten był kontynuowany w średniowiecznej literaturze poetyckiej, filozoficznej i egzegetycznej; z niego rozwinął się h.j. współczesny. Ten ostatni jest językiem urzędowym Państwa Izrael. Ruch syjonistyczny oraz idea odrodzenia narodowego sprawiły, że h.j. zaczął rozwijać się w nowym kierunku; stał się językiem świeckiej publikacji, prasy. Do rozwoju współczesnej hebrajszczyzny przyczynił się też wielce Ben Jehuda, który już w latach 70. i 80. XIX w. propagował ideę odrodzenia języka hebrajskiego, jako języka mówionego; w 1890 założył on Waad ha-Laszon ha-Iwrit (hebr., Komitet Języka Hebrajskiego, w 1953 przekształcony w Akademię Języka Hebrajskiego). Postulat ten spotkał się z ostrym sprzeciwem środowisk ortodoksyjnych, tradycyjnie uważających h.j. wyłącznie za język świętych ksiąg. Współczesny h.j. nawiązuje do tradycji hebrajskiego biblijnego, ze znacznymi wpływami języków europejskich, zarówno w słownictwie, jak i w składni. (Por. też m.in.: Brit Iwrit Olamit; hebrajski alfabet; Feder Tobiasz Gutmann; Hai ben Szerira; jidysz; ladino; łoszn ha-kojdesz; mame-łoszn; masora i masoreci; Saadia ben Josef; Sefer zikaron; syjonizm; Sefer ha-Zohar)