parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
Żydowski Komitet Organizacyjny przy Związku Patrotów Polskich – organizacja utworzona w lipcu 1944 przy ZPP w Związku Radzieckim. Jego członkami byli m.in.: E. Sommerstein (przew.), L. Finkelstein i B. Mark (zastępca przewodniczącego), D. Sfard (sekretarz), Sz. Zachariasz, I. Kamińska, M. Melman, E. Kaganowski, J. Rubinstein, L. Olicki, R. Korn, Abram Żak, M. Broderson. W pracach K.O.Ż.P. brali udział nie tylko działacze żydowskiej partii politycznej, ale także przedstawiciele kultury. K.O.Ż.P. zajmował się sprawami polskich Żydów, którzy w czasie wojny znaleźli się na terenie Związku Radzieckiego. Prowadził poszukiwania osób, ewidencję, organizował pomoc. Po podpisaniu umowy repatriacyjnej w lipcu 1945 (por. repatriacja Żydów polskich ze Związku Radzieckiego) głównym jego zadaniem było przygotowanie Żydów do wyjazdu (akcje propagandowe, ewidencja). K.O.Ż.P. zajmował się także sprawami związanymi z przyszłością Żydów w Polsce po wojnie, sprawami organizacji, partii żydowskich, antysemityzmu, emigracji Żydów z Polski, osadnictwa Żydów na Dolnym Śląsku (narada w sierpniu 1945). K.O.Ż.P. był jednym z wnioskodawców powołania centralnego przedstawicielstwa Żydów w Polsce po wojnie ( Centralny Komitet Żydów w Polsce). Mimo wielu propozycji ze strony CKŻP i K.O.Ż.P., dotyczących wzajemnych kontaktów, ściślejsza współpraca nie została nawiązana. W czasie akcji repatriacyjnej (1. poł. 1946) wielu działaczy K.O.Ż.P. wróciło do Polski. Po rozwiązaniu ZPP, latem 1946, także K.O.Ż.P. zakończył swoją działalność.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.