parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1898 Wisienka lub Podlisko – ?) – poetka i nowelistka, pisząca w j. jidysz. Po młodzieńczych próbach poetyckich i prozatorskich w j. pol., od 1918 pisała w j. jid., nadal pozostając pod wpływem literatury polskiej. Znana była jako poetka przyrody i pracy; opisywała głównie wieś galic. i Żydów żyjących w tym środowisku. Zdobyła sobie poczesne miejsce w literaturze żydowskiej, publikując zbiór wierszy lirycznych Dorf (Wieś, 1928) i tom opowiadań Erd (Ziemia, 1936). W wierszach z końca lat 30. oddawała nastrój oczekiwania na nadciągającą katastrofę. W okr. II wojny świat. znalazła się w azjatyckiej części Związku Radzieckiego (Ufa, Fergana, Taszkient). W tym czasie straciła całą swą rodzinę. Po repatriacji krótko przebywała w Polsce. Tom wierszy poetki Baszertkejt (Zgodnie z losem, 1949), zawierający utwory z 1928-1948, ukazał się już po opuszczeniu przez nią Polski. Od 1948 K. mieszkała w Montrealu, stając się czołową postacią tamtejszego żydowskiego życia literackiego. Pierwszą dekadę jej twórczości za oceanem zdominowała problematyka związana z Holokaustem. Późniejsze utwory liryczne, nie pozbawione wątków mistycznych, poświęciła nowemu krajowi osiedlenia oraz Izraelowi, który kilkakrotnie odwiedzała, nie zapominając też o Galicji – kraju swego dzieciństwa. K. wydała m.in. zbiory wierszy Fun jener zajt lid (Po każdej stronie pieśni, 1962) i Di Gnad fun wort (Łaska słów, 1968).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.