parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Nachman [ben Symcha] z Bracławia

Nachman [ben Symcha] z Bracławia

(1772 Międzybóż – 1811 Humań) – cadyk, jedna z najbardziej fascynujących i kontrowersyjnych postaci w dziejach chasydyzmu polskiego; od strony matki, Fajgi, był wnukiem BESZT-a, zaś od strony ojca – wnukiem towarzysza BESZT-a, Nachmana z Horodenki. Matka N. z B. była słynną prorokinią, która miała odbierać objawienie Ducha Świętego. N. z B. swój pierwszy dwór założył w Miedwiedewce (Niedźwiedziówka) na Kijowszczyźnie. W 1798, wraz ze swym uczniem i przyjacielem, Szymonem, wyjechał do Erec Israel. Inwazja napoleońska zmusiła go do opuszczenia Ziemi Świętej. Po powrocie do Polski popadł w konflikt z nestorem ruchu chasydzkiego i uczniem BESZT-a, Arie Lejbem ze Szpoły, który na Ukrainie i Podolu cieszył się ogromną popularnością. W sporze tym niemal wszyscy cadycy opowiedzieli się po stronie Ariego. N. z B. poparł tylko jego przyjaciel, Lewi Icchak ben Meir z Berdyczowa. W 1802 N. z B. osiadł w Bracławiu, skąd w 1810 – czując nadchodzącą śmierć (prawdopodobnie był chory na gruźlicę) – przeniósł się do Humania, miejsca słynnej rzezi Żydów i Polaków podczas powstania Żeleźniaka i Gonty w 1768 (por. humańska rzeź). Jego decyzja, by zostać właśnie tam pochowanym, miała wyraźnie symboliczny charakter. Grób N. z B. po dziś dzień jest celem pielgrzymek chasydów. W nauczaniu tego cadyka wyraźne są wpływy sabataizmu; uznając mesjański mandat Sabataja Cwi, sam nie krył mesjańskich roszczeń. Uważał, że łączy w sobie dusze Mesjasza z „Domu Józefa” i Mesjasza z „Domu Dawida”, którzy – wedle tradycji – dzielili między siebie mesjańskie dokonania. Jego przeznaczeniem było zostać kolejnym Mesjaszem z „Domu Józefa”, który cierpiąc, naprawia grzechy Izraela. Twierdził, że takim cierpiącym mesjaszem jest każdy prawdziwy cadyk, który stanie się zwycięskim Mesjaszem z „Domu Dawida”, gdy świat gotowy będzie do zbawienia. Dopóki to nie nastąpi, zadaniem cadyka jest uświęcanie zła i zamienianie go w dobro. Zdaniem N. z B., w każdym pokoleniu może być tylko jeden prawdziwy cadyk. Takie stanowisko – obok antynomijnej nauki – musiało doprowadzić do konfliktu, a następnie do zerwania jego stronników, zwanych powszechnie „martwymi chasydami” (gdyż pozostali wierni jednemu cadykowi, nawet po jego śmierci), z resztą ruchu chasydzkiego. Izolacja stronników tego cadyka została przerwana dopiero w okresie międzywojennym. N. z B. przyjmował wiernych tylko trzy razy do roku; w święta Rosz ha-Szana, ChanukęSzawuot. Szczególna rola przypadała pierwszemu świętu. Tego dnia, obowiązkiem każdego wiernego był udział we wspólnych modłach z cadykiem. Centralne miejsce w doktrynie zajmowało wyznanie wiary w cadyka-mesjasza, bez względu na to, jak bulwersujące i grzeszne mogłoby wydawać się jego postępowanie. Owo wyzwanie pełniło rolę inicjacji i było wielokrotnie powtarzane w obecności cadyka. Stosunek N. z B. do sabataizmu i frankizmu jest niejasny. Pielgrzymka tego cadyka do Kamieńca Podolskiego i Lwowa, gdzie odbyły się publiczne dysputy frankistów z rabinami (dysputa kamieniecka; dysputa lwowska), a także jego zaskakujące wypowiedzi na temat zbawienia EzawaIzmaela sugerują, że mógł przynajmniej częściowo podzielać mesjańską doktrynę Baruchji Ruso i J. Franka. Większość pism zawierających nauki N. z B. zredagował jego sekretarz, N. ben N. Sternharz z Niemirowa, który jednak nie należał do najbliższego kręgu uczniów cadyka i prawdopodobnie nie znał w całości jego ezoterycznego nauczania. W języku polskim ukazały się Opowieści rabina Nachmana (w opracowaniu. M. Bubera) i zbiór jego sentencji pod tytułem Puste krzesło (1996). Tradycja „martwych chasydów” przekazuje informacje o istnieniu ezoterycznych rękopisów. Jeden z nich N. z B. miał zniszczyć jeszcze za swego życia i stąd także bywa on nazywany Spaloną Księgą (hebrajski, Sefer ha-Nisraf). Zachowało się z niej tylko kilka cytatów. „Martwi chasydzi” przechowali natomiast inny ezoteryczny rękopis swego mistrza, nazywany Ukrytą księgą (hebrajski, Sefer ha-ganuz). Według ich tradycji, ma ona zostać ogłoszona i zinterpretowana dopiero przez Mesjasza. Za życia, N. z B. cieszył się umiarkowanym poparciem i dopiero pod koniec XIX wieku szybko zaczęła rosnąć liczba jego zwolenników.

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]