Frank Jakub Lejbowicz
Frank Jakub Lejbowicz
(1726 Korolówka – 1791 Offenbach) – ostatni wielki przywódca ruchu mesjańskiego, zainaugurowanego przez Sabataja Cwi. W 1727 ojciec F. został oskarżony o herezję sabataistyczną i rodzina musiała opuścić Rzeczpospolitą. Przeniosła się najpierw na Bukowinę, a później na Wołoszczyznę. W 1750 F. zaczął studiować kabałę w Smyrnie u kryptosabatajczyka, rabiego Issachara z Podhajec. W 1752 w Nikopolu n. Dunajem ożenił się z Chaną, córką wybitnego uczonego i sabatajczyka, Jehudy Lewiego Towy. Kilka miesięcy później wyruszył do Salonik, by poznać u tamtejszych donmeńczyków doktrynę Baruchji Ruso. W 1754 w Salonikach otworzył własną szkołę. Jego ambicje mesjanistyczne doprowadziły do konfliktu z konwertytami. F. musiał opuścić Saloniki i przenieść się do Smyrny. Tam w 1755 przybyli do niego wysłannicy podolskich sabatajczyków, Nachman z Buska i Elisza Szor z Rohatyna, którzy przekonali go do idei mesjanistycznej misji w Polsce. Na ziemie Rzeczpospolitej przybył 5 XII 1755 i od razu rozpoczął objazd sabataistycznych chawur. Punktem zwrotnym jego pomyślnie przebiegającej misji były wydarzenia z 27 I 1756 w Lanckoruniu n. Zbruczem, gdzie spotkał się z najbliższymi stronnikami, korzystając z odbywającego się tam jarmarku. Przyłapani przez ortodoksów na orgiastycznych rytuałach, zostali aresztowani. 13 VI 1756 sąd rabinacki obłożył klątwą (cherem) wszystkich, którzy wierzyli w Sabataja Cwi, Natana z Gazy i Baruchję Ruso; zabroniono Żydom czytania Zoharu i innych dzieł kabalistycznych, aż do ukończenia 30 roku życia, a także i później osobom, które nie zaznajomiły się gruntownie z literaturą talmudyczną. W specjalnym piśmie okólnym, skierowanym do wszystkich kahałów podolskich sąd polecił uwięzić wszystkich, którzy nie kryli się ze swą heretycką wiarą. Klątwę tę potwierdził Sejm Żydów Korony w Konstantynowie. Sprawą zainteresował się biskup kamieniecki, M. Dembowski. Zachęcony rozmową z frankistami, którzy skarżyli się, że są prześladowani z powodu odrzucania Talmudu, oraz ze względu na wiarę, przypominającą nieco wiarę chrześcijańską, przejął sprawę w swoje ręce. W tej sytuacji F. wezwał swoich stronników do ujawnienia się. Po raz drugi aresztowany, pod koniec kwietnia 1756 został wydalony z Polski. Po krótkim okresie otwartej agitacji w Salonikach, pod koniec 1756 lub na pocz. 1757, przyjął islam razem z teściem i kilkoma bałkańskimi sabatajczykami. W ten sposób powstało nowe ugrupowanie sabataistycznych konwertytów, które przyjęło nazwę abrahamitów. Jego przywódcą został F., zaś głównym teologiem – jego teść, Towa. W marcu 1758 F. uroczyście ogłosił się wcielonym Bogiem i mesjanistycznym następcą Sabataja Cwi oraz Baruchji Ruso. W poł. 1758, po otrzymaniu od króla Augusta II listu żelaznego, powrócił wraz ze swymi stronnikami do Polski. Latem 1759 doszło do kolejnej dysputy publicznej z rabinami we Lwowie (dysputa lwowska), po której ponad 1 tysiąc sabatajczyków przyjęło chrzest. F. ochrzcił się 17 IX 1759, otrzymując imię Józef. Na skutek denuncjacji własnych stronników 7 I 1760 został aresztowany i skazany przez sąd konsystorski w Warszawie na bezterminową izolację w klasztorze na Jasnej Górze. Podczas trzynastoletniego pobytu w tamtejszym klasztorze, ostatecznie wypracował swoją zbawczą doktrynę. Celem jego mesjanistycznych wysiłków było „uwolnienie” Szechiny, uwięzionej w obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej. Z aresztu częstochowskiego został uwolniony dopiero w 1773 przez wojska rosyjskie, pacyfikujące konfederację barską. Ponieważ uwolnienie to miało „nieformalny” charakter i wyrok sądu konsystorskiego pozostawał w mocy, musiał opuścić Polskę i osiadł w Brnie Morawskim. Jako skuteczny misjonarz Żydów cieszył się protekcją cesarzowej Marii Teresy. Po jej śmierci Józef II nakazał mu spłacić długi i opuścić Austrię. W marcu 1786 F. przeniósł się do Offenbachu n. Menem, gdzie od księcia Wolfganga Ernsta II von Isenburg wydzierżawił zamek. Założył tam swój ostatni, największy dwór. Bywały chwile, że przebywało na nim 800 frankistów, zaś liczba stałych rezydentów sięgała 400. Spędzali tam czas, podobnie jak w Brnie, na ćwiczeniach wojskowych i studiowaniu doktryny sabataistycznej. 10 XII 1791 F. zmarł na apopleksję. Władzę w sekcie przejął triumwirat jego dzieci: Roch, Józef i Ewa. Fiasko mesjinistycznych zapowiedzi roku 1800 przyniosło rodzeństwu ostateczną kompromitację. Dwór, który zaczął pogrążać się w długach, opuścili niemal wszyscy stronnicy. W 1816 zmarła Ewa F., przy której do końca wytrwało jedynie kilka najbliższych osób. (Zob. też: Dobruszka Mojżesz; Ezaw; ezawowe szaty; Lippmanowicz Jeruchim; Nachman Samuel ben Lewi; Osman Izrael z Czerniowiec; pargod; prawowierni; Szor Natan ben Elisza; Szor Salomon ben Elisza)
