Trzynaście atrybutów miłosierdzia [Bożego]

Trzynaście atrybutów miłosierdzia [Bożego]

Trzynaście atrybutów miłosierdzia (hebr. Szlosz-esre(j) mid(d)ot), zw. w skrócie JaG mid(d)ot (JaG = 13 [ jod = 10 + gimel = 3]) albo Mid(d)ot (hebr., Atrybuty) – w tradycji rabinicznej powszechnie stosowana nazwa atrybutów Boga, które zostały wywiedzione z boskiego objawienia Mojżeszowi atrybutów Stwórcy: „[1] JHWH, [2] JHWH, [3] Bóg, [4] miłosierny i [5] litościwy, [6] cierpliwy, [7] bogaty w łaskę i [8] wierność, [9] zachowujący swą łaskę w tysiączne pokolenia, [10] przebaczający niegodziwość, [11] niewierność, [12] grzech, [13] lecz nie pozostawiający go bez ukarania [tj. oczyszczający pokutujących]…” (Wj 34,6-7). Tetragram „JHWH”, pojawiający się na początku dwa razy, interpretowany był jako wskazujący na miłosierdzie Stwórcy. Liczba „13” miała w tradycji żyd. doniosłe znaczenie (por.: Trzynaście artykułów wiary; bar micwa itd.), wywodzone z tego, że taka właśnie jest liczbowa wartość hebr. słowa echad (jeden), symbolicznie oddającego jedność (a zarazem pełnię i doskonałość) Boga,i z tego względu – nawet jeśli pojawiały się różnice w określeniach poszczególnych atrybutów, to jednak zawsze było ich trzynaście (w wypadku karaimów dziewięć bądź jedenaście). Wyżej przytoczona interpretacja atrybutów Boga wynika ze źródeł etycznych, wskazuje standardy moralne (definiowane jako naśladownictwo Boga), a nie ma związku z koncepcją filozoficzną. Jest równocześnie opisem „ojcowskiego” stosunku Stwórcy do człowieka. Według opowieści talmudycznych, Wszechmocny miał powiedzieć Mojżeszowi, że jeśli dzieci Izraela będą recytować przed nim T.a.m., odpuści im każdy grzech; w innym zaś miejscu Talmudu pada stwierdzenie, że recytujący T.a.m. przed Bogiem, nigdy nie odejdą z pustymi rękoma. Toteż T.a.m. jest jednym z najważniejszych motywów modlitw błagalnych. Zawierający je fragment Księgi Wyjścia odczytywany jest w ramach lekcji Pięcioksięgu podczas wszystkich publicznych świąt, i ów wers jest recytowany przez całą społeczność synagogalną. Motyw T.a.m. (zw. od pierwszych słów wersu – Ha-Szem, Ha-Szem; por. Imiona Boga) jest też wykorzystywany w różnych rytach w wielu modlitwach, zwłaszcza w s(e)lichot. Według midraszu, król Dawid, obawiając się, czy aby z racji licznych grzechów Izrael może oczekiwać miłosierdzia Bożego, uznał, że pomocne w tym będzie częste wspominanie T.a.m. i wypełnienie ich pokutną intencją. I. Luria zalecał trzykrotne ich powtarzanie; w rycie chasydów lubawickich (Szneursonów rodzina), gdy święto wypadało w dzień powszedni, T.a.m. recytowano tylko raz, zaś w Rosz ha-Szana, Jom Kipur oraz szabat – po trzykroć.