Biuro Palestyńskie

Biuro Palestyńskie

zwane też Urzędem Palestyńskim lub Pal-Amtem (skr. od Pal estina Amt), albo Biurem Emigracyjnym Agencji Żydowskiej – instytucja syjonistyczna powołana do organizowania i wspierania żydowskiej emigracji do Palestyny. Pierwsze B.P. powołała w 1908 egzekutywa Światowej Organizacji Syjonistycznej (ŚOS) w Palestynie. Służyło ono syjonistycznemu osadnictwu jako centralna agencja, zajmująca się zakupem ziemi i udzielaniem pomocy imigrantom. Po zakończeniu I wojny światowej i wprowadzeniu w Palestynie mandatu brytyjskiego B.P. zaczęto tworzyć także w krajach diaspory (pierwszy otwarto w Wiedniu). Stanowiły one ośrodki działalności syjonistycznej; organizowały, wspierały oraz kierowały emigrację żydowską do Erec Israel; rozprowadzały certyfikaty imigracyjne, przyznawane Agencji Żydowskiej przez władze mandatowe, wspierały hachszarę, informowały o warunkach życia i pracy w Palestynie. Tam też przygotowywano i wydawano emigrantom niezbędne dokumenty. Od 1921 instytucje te, za pośrednictwem Agencji Żydowskiej, podlegały Wydziałowi Imigracyjnemu Egzekutywy Syjonistycznej. Kierowały nimi komisje, złożone z przedstawicieli różnych partii syjonistycznych. Światowe Kongresy Syjonistyczne miały wpływ nie tylko na skład, ale i politykę tych instytucji. B.P. działały w większości stolic europejskich, w większych ośrodkach żydowskich oraz w miastach portowych, znajdujących się na drodze do Palestyny. Największe B.P., uruchomione w grudniu 1918 mieściło się w Warszawie; na jego czele stał L. Lewite, który odpowiadał za pracę Biura, zaś jego organem doradczym był Komitet Palestyński, w skład którego wchodzili przedstawiciele różnych organizacji syjonistycznych (m.in.: Ogólnych Syjonistów, Mizrachi, He-Chaluc). W 1919 podobne placówki otwarto w Krakowie, Lwowie i innych większych miastach. Przystąpiły one szybko do rejestrowania chętnych do emigracji (por. emigracja Żydów z Polski). Załatwiając formalności związane z wyjazdem do Palestyny, próbowano obejść ograniczenia, nakładane przez władze mandatowe. Ponadto organizowano wykłady nt. Palestyny, rozprowadzano literaturę syjonistyczną. Warsz. B.P. zajmowało się także emigracją uchodźców ze Związku Radzieckiego; reprezentowało Agencję Żydowską wobec władz polskich, konsulatu brytyjskiego i konsulatów państw tranzytowych. Specjalna komisja lekarska badała kandydatów, sprawdzając, czy są oni zdolni do pracy w nowym kraju. B.P. pomagało również emigrantom, pośrednicząc w organizowaniu podróży; dokonywało transferu ich pieniędzy. Te półlegalne transakcje doprowadziły w 1926 do skandalu, kiedy to wyszedł na jaw ogromny deficyt warszawskiego Biura. Partie syjonistyczne, reprezentowane w aparacie B.P., toczyły ze sobą spory ideologiczne, walcząc o uzyskanie certyfikatów dla swoich członków i sympatyków. Ze względu na duże wpływy pionierskich organizacji młodzieżowych, Żydzi bezpartyjni oraz członkowie Agudy mieli trudności z uzyskiwaniem certyfikatów, a ponadto od kandydatów wymagano także znajomości podstaw języka hebrajskiego i orientacji w problematyce polityki palestyńskiej. Po wybuchu II wojny światowej B.P. w Genewie, Wiedniu, Monachium, Rzymie i Marsylii podjęły próbę ewakuowania Żydów z Europy. Po wojnie instytucje te nieoficjalnie udzielały pomocy nielegalnej emigracji żydowskiej (por. bricha). W kwietniu 1946 MAP wydało zgodę na wznowienie przez B.P. działalności w Polsce; na jego czele stanął Saul Langnas z partii Ichud. B.P. zajęło się załatwianiem niezbędnych formalności dla legalnego przekraczania przez Żydów granic polskich, jednak osoby które wyjeżdżały z wizami różnych – najczęściej południowoamerykańskich – krajów, faktycznie zdążały w kierunku Palestyny. (Biuro zdobywając takie wizy, musiało zagwarantować, że nie zostaną one wykorzystane przez uchodźców dla osiedlenia się w wydającym je kraju). Zajmowano się także legalną emigracją do Palestyny; załatwiano zbiorowe wizy dla większych grup żydowskich emigrantów. Po powstaniu państwa Izrael zakres zadań i sposób funkcjonowania B.P. uległ zmianie. Stały się one Biurami Departamentu Imigracyjnego Agencji Żydowskiej. W znacznym stopniu zarządzane były przez emisariuszy z Izraela. Spełniały funkcje pozarządowe, uzupełniając działalność konsulatów izraelskich. Podobnie – przez krótki czas – działało B.P. w Warszawie, jednak w listopadzie 1948, na mocy decyzji MAP, zostało zlikwidowane. (Por. też przedstawicielstwo dyplomatyczne Izraela w Polsce)