parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

śmierć

śmierć

(hebr. mita, mawet, mawta; jid. tojt, umkum, ptire). W społeczności żydowskiej, zgodnie z obyczajem, by przywrócić zdrowie ciężko choremu, czuwająca przy nim rodzina zanosiła w synagodze modły. Modlono się także na cmentarzu, przy grobie cadyka lub osoby bliskiej choremu. Prowadzono dzieci z chederu do synagogi, by odmawiały tam Psalmy. Stawiano świecę tak długą, jak wysoki był chory, lub ważącą tyle, ile on sam. W wielu wypadkach, by zmylić nadchodzącą ś., zmieniano imię chorego, które później nosił już do końca życia (imiona żydowskie). Rozporządzano też jego majątkiem; otwierano szafy i każdy mógł wybrać coś dla siebie. Jeśli był to narzeczony lub narzeczona, darto nad ich głowami układ zaręczynowy. Sądzono również, że zgon może zostać oddalony poprzez udzielenie rozwodu. Niekiedy stosowano „wykup duszy” (hebr. pidjon nefesz), zbierając w gminie pieniądze na rzecz duszy chorego, a następnie rozdając je biednym. Wierzono, że człowiek ma duszę w trzech formach: 1. neszama – opuszczającą ciało z chwilą śmierci i ulatującą do Boga; 2. nefesz – wędrującą między domem a grobem przez okres Sziwy (a według niektórych – przez czas trwania Szloszim) i ostatecznie unicestwiającą się po roku; 3. ruach – związaną z ciałem i nigdy nie opuszczającą ludzkich szczątków. Jeżeli nie następowała poprawa zdrowia, namawiano chorego do odmawiania modlitwy przebłagalnej za popełnione grzechy. Przychodzili członkowie bractwa pogrzebowego, by wspólnie odczytywać Psalmy. Przy łożu umierającego paliła się świeca. Dla potwierdzenia jego zgonu przykładano mu do ust lusterko i sprawdzano, czy ulega ono zaparowaniu albo kładziono na nosie piórko, by sprawdzić czy się unosi. Najstarszy syn zamykał zmarłemu oczy i od tej chwili nieboszczykiem zajmowali się członkowie wspomnianego bractwa. Otwierano okna, zatrzymywano zegar, wylewano wodę ze wszystkich naczyń, wszystkie lustra odwracano do ściany lub zakrywano. Ciało umieszczano na podłodze, układając je nogami ku drzwiom. Pod spód, w poprzek zwłok, wkładano siedem źdźbeł słomy i nakrywano zmarłego prześcieradłem. U jego wezgłowia umieszczano płonące świece; ich liczba świadczyła o szacunku dla zmarłego. Do czasu wyniesienia zwłok z domu, czuwali nad nim członkowie bractwa. Uznanie świętości życia i obawa przed ś. powodowały, że w życiu codziennym starano się o niej w ogóle nie wspominać, a kiedy było to nie do uniknięcia, stosowano rozmaite formy, zastępujące mówienie o ś. wprost (używano np. określeń: „odszedł”; „przeniósł się na łono naszych ojców” itp.). Toteż w przypadku, kiedy w warunkach jakiejś umowy należało uwzględnić możliwość ś. jednego z sygnatariuszy (por. np. rozwód), używano specjalnej formuły. W zasadzie w prawie żydowskim warunek musiał być sprecyzowany podwójnie, tj. najpierw podawano zobowiązanie na wypadek, gdy zajdą określone okoliczności, a potem – gdy nie będą one miały miejsca. Według Szulchan Aruch (Ewen ha-Ezer), w przypadku, kiedy warunkiem miała być ś., stosowano trójstopniowe zobowiązanie, np.: „jeżeli nie umrę, rozwód będzie nieważny; jeżeli umrę, rozwód będzie ważny od chwili obecnej; jeżeli nie umrę, rozwód będzie nieważny”. W ten sposób unikano rozpoczęcia aktu od przewidywania nieszczęścia, a równocześnie czyniono zadość poprzednio przytoczonej regule. (Zob. też: Aninut; Anioł Śmierci; Aszamnu; autopsja i sekcja zwłok; całun; dom przedpogrzebowy; Ewel Rabati; Ewel Zutarti; karawan pogrzebowy; krew; nieśmiertelność; mary; modlitwy za zmarłych; pogrzeb; Samael; samobójstwo; seudat hawraa; światło za zmarłych; tahara; rocznica śmierci)

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]