samobójstwo

samobójstwo

(hebr. hitabdut; jid. alejnmord). Zakaz dokonywania s. tradycja żydowska wywodzi z jednego z punktów Przymierza, jakie zawarł Bóg z Noem: „Upomnę się o Waszą krew przez wzgląd na Wasze życie…” (Rdz 9,5), z którego miało wynikać, iż człowiek nie jest dysponentem swego życia, lecz jedynie jego strażnikiem. Wers zawierający stwierdzenie, że przestrzeganie „ustaw i wyroków” Bożych daje człowiekowi życie (Kpł 18,5) oraz koncepcja pik(k)uach nefesz, czyli obowiązku ratowania zagrożonego życia ludzkiego, dla której – według Talmudu – wyjątek stanowią tylko groźby popełnienia morderstwa, bałwochwalstwa (idolatrii) i kazirodztwa bądź cudzołóstwa (traktat Sanhedrin 74a-b; por. też nechusztan) były źródłem przyzwolenia na złamanie praw Tory, jeśli mogło to być konieczne dla zachowania życia. Uważano bowiem, że nawet ci, którzy stanęli już nad przepaścią, dzięki swej wierze w Bożą Opatrzność mają szansę zostać wybawieni (Ps 103,3-5; 107,17-20). Zdarzające się w historii Żydów głośne wypadki s. indywidualnych czy zbiorowych (np. obrońców Masady) nie były z tego powodu aprobowane bądź jedynie warunkowo dopuszczane przez halachę. Już Józef Flawiusz odnotował funkcjonowanie wśród wyznawców judaizmu doktryny, zgodnie z którą popełniający s. nie mają udziału w Przyszłym Świecie ( Olam ha-Ba), natomiast nie została ona odnotowana w Talmudzie. W związku z nią, samobójców grzebie się w oddzielnej części cmentarzy i nie odprawia po nich żałoby. Niektórzy rabini skłonni byli uznawać ich za osoby dotknięte chorobą umysłu i w związku z tym wyrażali zgodę na grzebanie s. wśród innych zmarłych, lecz tylko dzięki nieuznaniu danego czynu za s. bądź uznaniu odbierających sobie życie za osoby nieodpowiedzialne za swe czyny. Bariery kulturowo-religijne były w kulturze żydowskiej tak silne, że s. zdarzały się w społeczności żydowskie niezwykle rzadko i ich pojawianie się w XX w. (np. w Polsce w l. 30.), jako problemu społecznego, choć o zasięgu i tak mniejszym, niż w nieżydowskim otoczeniu, należy widzieć przede wszystkim w kontekście procesów sekularyzacyjnych. Nawet w straszliwych warunkach Holokaustu zjawisko to nie przyjmowało skali masowej; przeciwstawiano mu też ideę kid(d)usz ha-chajim.