Józef Flawiusz

Józef Flawiusz

(łac. Josephus Flavius), właśc. Josef ben Matitj(j)ahu ha-Kohen (ok. 37 Jerozolima – ok. 103 Rzym) – historyk i polityk żydowski. Wywodził się z jednej z najznakomitszych rodzin w Jerozolimie. Otrzymał wychowanie w duchu rabiniczno-talmudycznym. W młodości spędził trzy lata na pustyni u ascety Bannusa. Ostatecznie, w wieku 19 lat, wybrał życie publiczne; powrócił do Jerozolimy i przystąpił do ugrupowania faryzeuszy. Zimą 63/64 n.e., wysłany do Rzymu z misją uwolnienia kilku kapłanów, uwięzionych przez prokuratora rzym. Antoniusza Feliksa, przeprowadził ją pomyślnie. Ze stolicy imperium wrócił pod wrażeniem jego ogromnej potęgi; odtąd był zdecydowanym przeciwnikiem wystąpień zbrojnych przeciwko Rzymowi. W obliczu wojny Żydów z Rzymianami (66-70 n.e.), przyłączył się do wyczekującego i wahającego się stronnictwa saducejsko-kapłańskiego (por. saduceusze). Po objęciu przez nie władzy nad powstaniem, J.F. został wysłany do Galilei, jako administrator, z zadaniem doprowadzenia tej części kraju do stanu gotowości bojowej, wobec nieuchronnej ofensywy rzymskiej lub, według innej teorii, by poskromić działalność galilejskich fanatyków. J.F. okazał się bardzo sprawnym organizatorem, ale w walce z armią Wespazjana poniósł klęskę pod Garis (koło Seforis). Choć był przeciwny dalszemu oporowi, objął dowództwo obrony Jotapaty. Kiedy po 47 dniach oblężenia miasto poddało się (w poł. 67 n.e.), J.F. dostał się do rzymskiej niewoli. Zwycięskiemu Wespazjanowi i Tytusowi przepowiedział objęcie władzy cesarskiej, dzięki czemu uniknął śmierci. W czasie oblężenia Jerozolimy służył radą Rzymianom i namawiał obrońców do poddania się. Po upadku powstania, obdarzony obywatelstwem rzymskim, otoczony opieką Wespazjana, przyjął jego rodowe nazwisko – Flawiusz i oddał się całkowicie działalności politycznej. J.F. miał cztery żony, z których pierwsza zginęła wraz z jego rodzicami, w czasie oblężenia Jerozolimy. Jego postawa moralna wywoływała – zarówno wśród współczesnych mu, jak i wśród późniejszych badaczy – kontrowersyjne oceny; w oczach rodaków był renegatem; z drugiej jednak strony, ten bardzo ambitny i realistycznie patrzący na świat człowiek, mimo niewątpliwego wpływu kultury hellenistycznej i rzymskiej, do końca pozostał wierny Bogu Izraela. J.F. napisał kilka dzieł, m.in.: De bello Judaico ( Dzieje wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom, Kraków 1906; Wojna żydowska, Poznań 1984); Antiquitates Judaicae ( Dawne dzieje Izraela, 1962); Vita oraz Contra Apionem ( Żywot i Przeciw Apionowi, Lwów 1937; oraz Przeciw Apionowi. Autobiografia, Poznań 1986)