CEJTLIN Elchanan
Biografia do 1939 r.
Urodził się 15 marca 1902 w Rohaczewie na Białorusi.
Wywodził się ze znanego warszawskiego rodu literatów i intelektualistów
Cejtlinów. Był najmłodszym synem myśliciela religijnego i publicysty Hilela Cejtlina i bratem dramaturga i
poety Arona.
Z małżeństwa z Renąvel Renią (Reginą) z domu Kirszbraunów miał dwóch synów: Dawida (ur. 1923) i Adama (ur. 1933 r)
(YV 3610132, YV 6410295, YV 3610134).
Początkowo uczył się w warszawskim gimnazjum rosyjskim,
później w polsko-rosyjskim. W 1920 r. wyjechał z bratem do Palestyny. Napisał
obszerną relację z tej podróży wydaną w formie książkowej w 1922 r. pt. Dos cijonisze Erec Jisroel in licht fun
perzenleche beobachtungen (Syjonistyczna
Ziemia Izraela w świetle osobistych obserwacji).
Po powrocie do Polski rozpoczął studia medyczne na
Uniwersytecie Warszawskim, których jednak nie ukończył. Zajął się działalnością
literacką i publicystyczną. Wydał m.in. tomik wierszy (A bichele lider, 1931) oraz wybór krytyki literackiej i teatralnej
(Buch un bine, 1939). Opublikował
także dwa tomy wspomnień In a literarisze
sztub (1937 i 1947).
Początkowo należał do partii fołkistowskiej, potem związał
się z ruchem syjonistycznym. Pełnił funkcję sekretarza generalnego warszawskiego oddziału TOZ-u,
przez pewien czas był
sekretarzem Związku Pisarzy i Dziennikarzy Żydowskich w Warszawie. Współpracował z wieloma warszawskimi pismami wydawanymi w
języku jidysz („Der Moment”, „Dos Folk”, „Di Tribune”, „Ilustrirte Woch”, „Der
Jud”), najdłużej z warszawskim dziennikiem „Unzer Express”, którego był
czołowym publicystą i krytykiem teatralnym.
II wojna światowa
Pierwsze lata wojny spędził we Lwowie. Po wybuchu wojny
niemiecko-rosyjskiej wrócił do Warszawy. Jesienią 1940 r. razem z rodziną
trafił do zamkniętej dzielnicy żydowskiej. Mieszkał przy ul. Śliskiej 60 w tzw.
małym getcie. Pracował w Wydziale
Sprawozdawczym Żydowskiej Samopomocy Społecznej (ARG 29a, 220) i w Joincie.Jego żona Renia, była urzędniczką Żydowskiej Samopomocy Społecznej
(Auerbach 1948, 12).
Równocześnie angażował się w konspiracyjne życie
kulturalne, uczestnicząc w wydarzeniach organizowanych przez dwie organizacje:
jidyszystyczny JIKOR i hebrajską Tkumę. Zasiadał w jury konkursu młodych
talentów urządzonym przez Centralną Komisję Imprezową (Trukow 1948). Działał także charytatywnie na rzecz
swoich kolegów literatów, znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Wziął
udział m.in. w wieczorze literacko-artystycznym zorganizowanym 8 grudnia 1942
r. w Gospodzie Artystów dla humorysty JankewaObarzanka (ARG I 382;
ARG t. 26, 86-87).
Okoliczności śmierci
W czasie pierwszej akcji likwidacyjnej chorował na tyfus. Według Abrahama Lewina 14 sierpnia 1942 r. został razem z synem pojmany i
doprowadzony na Umschlagplatz (ARG
t. 23, 119). Został stamtąd wywieziony karetką przez Nachuma Rembę do szpitala przy placu (ARG 29a, 220)
Przeżył pierwszą
akcję likwidacyjną. Zmarł 15 grudnia 1942 r. śmiercią naturalną na schorzenie natury urologicznej
(Auerbach 1948, nr 11, 12). Został pochowany na cmentarzu żydowskim.
Jego żona i synowie zostali wywiezieni z getta zimą 1943 r.
w czasie akcji styczniowej. Żona i
młodszy syn zginęli w jednym z obozów, natomiast starszy syn, Dawid, doczekał
końca wojny w jednym z obozów na terenie Niemiec. Zginął po wkroczeniu aliantów
prawdopodobnie z wycieńczenia i chorób (Auerbach 1948, 12).
Wojnę przeżyła jego bratowa Tauba (Tola) Cejtlin (1889-1976), kierowniczka Wydziału Składki
Gminnej, potem Wydziału Składek i Danin (ARG t. 23, 314).
