REMBA Nachum (1910-1943)
Biografia do 1939 r.
Urodził
się w 1910 r. w Kolnie jako syn Wolfa-Zewa i Pesi z domu Pekarewicz (YV
963012). Jego ojciec był właścicielem sklepu z towarami
kolonialno-galanteryjnego przy ul. Rynek 90 w Kolnie (Obwieszczenia Publiczne 1923, nr 60, 19). Jego rodzice i rodzeństwo
osiedlili się w Palestynie przed wybuchem wojny. W styczniu 1939 r
poślubił Henię („Der Moment” 1939, nr 9, 1; YV 963012).
Był
wieloletnim działaczem organizacji Ogólnych Syjonistów, najpierw w rodzinnym
Kolnie, potem w Warszawie. Od ok. 1935 r. pracował w Gminie Żydowskiej w
Warszawie.
W getcie warszawskim
W
czasie okupacji hitlerowskiej razem z żoną przebywał w getcie warszawskim.
Początkowo pełnił funkcję zastępcy szefa Generalnego
Sekretariatu Judenratu, Szlamę Horensteina, a po jego odejściu zastąpił go na tym stanowisku (Adler 2018,
249). Zorganizował związek zawodowy urzędników Judenratu, którego był
przewodniczącym. Stał też na czele komisji do walki z nadużyciami w Radzie
Żydowskiej. Był także współorganizatorem wystaw malarskich oraz imprez dla urzędników
Judenratu z udziałem aktorów grających w jidysz (Turkow 1971, 486; Turkow 1946,
182-184). Stanisław Adler opisuje go następująco: „Wysoki i krzepki szatyn o
wesołym spojrzeniu, leń, nie wiadomo co robiący. Pełno go było we wszystkich
biurach, godziny całe spędzał na dowcipkowaniu i opowiadaniu plotek” (Adler
2018, 249).
Pierwsza akcja likwidacyjna
Na
początku akcji likwidacyjnej zgodnie z zarządzeniem Judenratu podobnie jak inni
urzędnicy instytucji gettowych został zmuszony do wzięcia udziału w wysiedleniu. Objął placówkę przy Umschlagplatzu. Karetką szpitalną
zaparkowaną przy jego wejściu wywoził Żydów, dorosłych i dzieci, w przebraniu
lekarzy i sanitariuszy lub zabandażowanych od stóp do głów (AŻIH/302_27; ARG
29a, 203). Wśród uratowanych przez niego od deportacji do Treblinki osób byli
m.in. Hilel Cejtlin, Elchanan Cejtlin, (Zajdman 1946, 3; ARG
29a, 203), Mira Brandwajn i jej córka Janina (Janinę Brandwajn-Ziemian) (YV/03.2359) a także dzieci z sierocińca
przy ul. Twardej 27
(Rufeisen-Schüpper, 1996, 42 i 49). Funkcjonariusze Żydowskiej Służby Porządkowej, którym płacił niewielkie kwoty za
wypuszczenie Żydów, donieśli na niego i już więcej nie ośmielił się pojawić na
Umschlagplatzu (Turkow 1971, 487).
Majdanek
W
czasie powstania w getcie warszawskim początkowo ukrywał się z żoną w bunkrze
pod szpitalem przy ul. Gęsiej. Około 8 maja został pojmany i deportowany
do obozu na Majdanku, gdzie został umieszczony w baraku nr 22 na tzw. trzecim
polu razem z Żydami pojmanymi w czasie powstania. Tam przejął funkcję
Blockschreibera (pisarza blokowego) po zwolnionym do domu Polaku, adwokacie
Tadeuszu Gackim (AŻIH/301_2816). Według Dawida
Efrosa starał się pomagać Żydom, zwłaszcza w kwestii jedzenia, a obowiązki
wypełniał w granicach mu narzuconych (AŻIH/301_2816).
Został
zamordowany w masowej akcji eksterminacyjnej na Majdanku 3 lub 4 listopada 1943
przeprowadzonej w ramach operacji „Erntefest”
(Dożynki).
Jest
autorem relacji o Umschlagplatzu z okresu wielkiej akcji, m.in. o Januszu Korczaku,
cytowanej przez Emanuela Ringelbluma,
którą uznaje się za zaginioną (Elbojm. 1963, 6; ARG t. 29a, 231).
