szejne Jidn

szejne Jidn

(jid., dosł.: piękni Żydzi); szejne łajt (jid., piękni ludzie) – określenie pozostające w opozycji do pojęcia „proste Jidn”; odnoszące się do ludzi ucieleśniających ideały judaizmu rabinicznego, poprzez swą uczoność, styl życia, zachowanie i wygląd zewnętrzny, harmonię wewnętrzną, ale również wyróżniający się jichusem i oddaniem sprawom gminy. Ich zachowanie i sposób wysławiania się miała cechować dystynkcja. W wyglądzie zewnętrznym do modelu urody należała blada, uduchowiona twarz, pełen zarost (por. broda), długie pejsy i wypielęgnowane, białe dłonie. Kobieta miała stanowić dopełnienie swego małżonka; powinna być cichym i pracowitym stróżem domowego ogniska, zwłaszcza w sferze przestrzegania sytemu nakazów religijnych i zachowania harmonii (por. Sześćset trzynaście nakazów i zakazów). Sz.J. otaczał prestiż społeczny, którego wyrazem było m.in. zajmowanie „lepszych” miejsc w synagodze bądź bóżnicy, w pobliżu ściany wschodniej (por. mizrach); częstsze niż w wypadku innych członków wspólnoty wzywanie do czytania Tory; miejsce pochówku w części cmentarza przeznaczonej dla uczonych i osób zasłużonych dla gminy itp. Ich uczestnictwo w obrzędach i uroczystościach (takich jak np. obrzezanie czy bar micwa) było bardzo pożądane. Pozycja sz.J. była uzależniona także od spełniania przez nich micw, wśród których naczelne miejsce zajmowało studiowanie Tory, ale również skrupulatne przestrzeganie i wypełnianie innych. Z tego względu, człowiek bogaty, „pięknie używający” swych dóbr (m.in. poprzez wspieranie funduszy charytatywnych), mimo zajmowania się interesami, mógł się zbliżyć do grupy sz.J., w związku z czym baale(j) bat(t)im (baal ha-bajit) niekiedy uważano za niższą warstwę sz.J. Za sz.J. uważano przede wszystkim uczonych, którzy nie mogli nigdy być bez reszty pogrążeni w sprawach życia codziennego. Zwłaszcza w specyficznej stratygrafii społ. sztetł, sz.J. zajmowali najwyższą pozycję; przewodniczyli zbiorowym studiom w be(j)t ha-midraszu, m.in. poprzez inspirowanie pytań zadawanych przez zwykłych (prostych) Żydów i odpowiadanie na nie. Stojąc na czele gminy, przewodniczyli rozmaitym stowarzyszeniom rel. (bractwo) oraz działalności dobroczynnej (np. w okresie klęsk spadających na członków społeczności lokalnej; dobroczynność). Jednym z elementów genezy chasydyzmu polskiego był bunt przeciw dominacji sz.J. i lekceważeniu, okazywanemu przez nich „zwykłym Żydom”. Z czasem jednak obie te grupy zbliżyła do siebie niechęć wobec prądów sekularyzacyjnych, objawiających się w kulturze żydowskiej.