jichus

jichus

(hebr., nobliwe pochodzenie, dosł.: pokrewieństwo; jid. jiches) – określenie powiązań genealogicznych oraz zaszczytnego pochodzenia w ogólności. W najstarszych partiach BH, jako jego odpowiednika, używano terminu toldot (hebr., historia). W sumie, na jej kartach znajdujemy przeszło 20 wywodów genealogicznych, poczynając od adamitów (potomków Adama; Rdz 4,1–26). W czasach biblijnych wyjątkowym poważaniem była otoczona przynależność do „Domu Dawidowego” (Dawid); a dalej – do potomków Aarona i Lewiego. Wedle informacji zawartych w Talmudzie, szczególną wagę genealogii nadał Ezdrasz, który nie chciał opuścić Babilonii (niewola babilońska), nim nie ustali dokładnie genealogicznych związków, tak by „oczyścić” nowy Izrael z wszelkich etnicznych domieszek, „jak dobrze przesianą mąkę”. Później „posiadać j.” znaczyło tyle, co legitymować się pokrewieństwem ze znakomitymi mężami (dokument zaświadczający ten fakt zwany był w języku jidysz jiches briw). Obdarzony nim człowiek zwany był bal-jiches (jid., posiadający [właściciel] jichusu), albo jachsan (kobieta – jachsante). Szczególne znaczenie miało owo pojęcie dla specyficznej stratygrafii społecznej sztetł. O j. decydowała przede wszystkim uczoność (znajomość Prawa). Drugim elementem, który mógł mieć znaczenie, był sukces w interesach i bogactwo w ogólności. W tym jednak przypadku decydowało nie samo posiadanie majątku, lecz wielkość składanych ofiar na rzecz instytucji religijnych oraz na cele charytatywne. Podobnie też j. był nie tyle wywodzeniem prostych związków krwi, co raczej przynależności do pewnej formacji kulturowej. Człowieka, który nie miał znakomitych przodków, lecz był sławny za sprawą, którejś z wyżej wymienionych przyczyn, zwano jichus acmo (hebr., jichus [uzyskany] przez samego siebie). Jego małżeństwo nie było dobrze widziane, jeśli wybranka nie pochodziła z rodu, którego j. mógł być wywiedziony z 7 lub 8 generacji. W ogóle j. był jedną z najważniejszych kwestii, jakie brano pod uwagę i o którym dyskutowano przy kojarzeniu małżeństw (por. szadchan). Posiadanie j. było jednym z ważniejszych elementów, pozwalających na zaliczenie kogoś do wyższej kategorii szejne Jidn (szejne łajt), w przeciwieństwie do proste Jidn. Znajdowało to wyraz w różnych honorowych wyróżnieniach, zwłaszcza przy wyznaczaniu miejsc w synagodze bądź bóżnicy. Ze względu na zasługi ojców, uważano że j. będzie decydował o tym, kto w erze mesjańskiej dostąpi obcowania z Szechiną.