Ezdrasz

Ezdrasz

(hebr. Ezra = pomoc, wsparcie [Bóg jest pomocą]; jid. Ezre Hasojfer = Ezdrasz Pisarz) (V w. p.n.e.) – według tradycji biblijnej, pisarz (sofer) pochodzący z rodu kapłańskiego, wybitny „znawca słów przykazań Pana i Jego ustaw dla Izraela” (Ezd 7,11), „uczony biegły w Torze Mojżesza” (Ne 8,13) i reformator; syn Serajasza; potomek arcykapłana Aarona, oraz arcykapłana sprawującego urząd w czasach, kiedy została zburzona Pierwsza Świątynia Jerozolimska (586 p.n.e.). Prawdopodobnie był związany z dworem króla perskiego Artakserksesa I. Zgodnie z edyktem królewskim, razem z grupą wygnańców, powrócił z niewoli babilońskiej do kraju w siódmym roku panowania Artakserksesa, tzn. w 458 p.n.e., by zbadać panujące w Judzie stosunki, złożyć Bogu ofiarę oraz ustanowić urzędników i sędziów, znających Prawo. Miał też nauczać Prawa tych wszystkich, którzy go nie znali. Po przybyciu do Jerozolimy, zgodnie z tradycją, E. miał w święto Sukot zwołać wszystkich mężczyzn, pochodzących z plemion Judy i Beniamina. Podczas owego zgromadzenia zapadły postanowienia, dotyczące rozwiązania kwestii małżeństw mieszanych; wszystkie żony Izraelitów, które wywodziły się z ludów ościennych miały zostać oddalone. E., na prośbę ludu, odczytał zapomnianą już przez wielu Torę, a także – z udziałem kilkunastu lewitów – objaśniał niejasne lub wymagające komentarza fragmenty; być może tłumaczono też tekst hebrajski na bardziej już wówczas zrozumiały dla ludu język aramejski. O podejmowanych przez E. działaniach opowiada biblijna Księga Ezdrasza. W tradycji rabinackiej do uczonego reformatora odnoszono się z wielkim szacunkiem; to właśnie on miał ocalić Torę od zapomnienia, zbierając i porządkując spuściznę przodków oraz ucząc jej na nowo mieszkańców Judy. Miał też zarządzić, by brzmienie pewnych słów w Torze, co do których prawidłowości zapisu istniały wątpliwości zaznaczano, stosując system kropek, umieszczanych nad literami. To jemu przypisywano zmianę pisma ze starożytnego hebrajskiego na tzw. asyryjskie kwadratowe (hebrajski alfabet), a także powołanie do życia instytucji Wielkiego Zgromadzenia, które wiązało epokę proroków z późniejszym Sanhedrynem. Wykazywana przez E. znajomość Prawa miała dorównywać tej, którą posiadał Mojżesz. E. uważano też za autora 1 i 2 Księgi Kronik oraz części Psalmów; niekiedy identyfikowano go z prorokiem Malachiaszem. Również od niego pochodzić miało dziesięć postanowień (włącznie z czytaniem Torypodczas wieczornych modłów (maariw) w szabat, oraz podczas porannych (szacharit) w dni targowe, jakimi za jego czasów ustanowiono poniedziałek i czwartek); to on miał zarządzić, by sądy żydowskie zbierały się właśnie w te dni. Zgodnie z informacją pochodzącą od Józefa Flawiusza, E. zmarł w Jerozolimie, choć według innego przekazu, jego grób ma się znajdować w Szatt-el-Arab nad rzeką Tygrys. (Zob. też Ezra)