Sefardyjczycy

Sefardyjczycy

(hebr. Sfaradim; jid. Sfardim) – określenie początkowo odnoszące się do Żydów mieszkających w Hiszpanii oraz do ich potomków i spadkobierców tradycji kulturowych, przede wszystkim w przeciwieństwie do Aszkenazyjczyków. Wywodzi się ono od powiązania przez wczesnych komentatorów terminu Sfarad ( Ab 20) z Hiszpanią, rzadziej – także z Francją. W średniowieczu, w oparciu o tradycję babilońską, która obejmowała większość krajów śródziemnomorskich, w okresie gaonów , działających pod panowaniem muzułmańskim , na Płw. Iberyjskim rozwinęła się wyrafinowana kultura sefardyjska i odrębny ryt (por. nusach) oraz język ladino. „Kamieniami milowymi” byli jej wielcy twórcy – Jehuda ha-Lewi, Salomon ben Jehuda ibn Gabirol, Abraham ben Meir ibn Ezra, Majmonides, Nachmanides, Salomon ben Abraham Adret, Izaak ben Juda Abrawanel. Najważniejszymi kodyfikacjami halachicznymi tradycji sefardyjskiej były dzieła: Arbaa Turim Jaakowa ben Aszera i Szulchan Aruch J. ben E. Karo. Po wygnaniu Żydów z Hiszpanii (1492) i Portugalii (1496), a następnie także wielu marranów (XVI, XVII w.), powstało osadnictwo sef. m.in. w imperium otomańskim (także na Bałkanach i w Afryce Płn., gdzie kulturowo zdominowali oni miejscowe wspólnoty), oraz w kilku krajach Europy Zachodniej. Żydów europejskich, a wśród nich również S., w posiadłościach Turcji zwano Frenkami. Określenie to zostało przyjęte także przez Żydów aszkenazyjskich na polskich Kresach Płd.-Wschodnich ., jako miano S. W XX w. wielu z nich osiedliło się w Europie, Ameryce Płn. i Płd. oraz w Afryce Południowej. W chwili obecnej największym skupiskiem S. jest Izrael, dzięki osadnictwu po utworzeniu Państwa Izrael (1948). W Polsce przedrozbiorowej społeczność sef ardyjska miała mniejsze znaczenie niż aszkenazyjska, jednak kultura sefardyjska, jak również jej oddziaływanie z terenu imperium otomańskiego na płd.-wsch. Kresy Rzeczpospolitej, wywierały niebagatelny wpływ na Żydów polskich, który uzewnętrznił się częściowo m.in. w rozwoju sabataizmu, frankizmu i w rycie chasydzkim (por.: chasydyzm polski; minhag).