Samarytanie

Samarytanie

(hebr. Szomronim; nazwa pochodzi od prowincji Samaria [hebr. Szomron]) – lud i sekta rel., których geneza wiąże się z wysiedleniem Izraelitów z Królestwa Północnego przez Asyryjczyków (721 p.n.e.), kiedy to resztki rdzennego ludu zmieszały się z przesiedlonymi tam kolonistami. S. sami siebie nazywali Bne(j) Israel (hebr., Synowie Izraela, Izraelici) bądź Szomrim (hebr., Strzegący), tzn. przestrzegającymi Prawa. Uznają oni wyłącznie Pięcioksiąg (zapisany fenickim alfabetem), którego treść odbiega w wielu miejscach od kanonu BH, oraz posiadają własną, ustną tradycję, opartą na literalnej jego interpretacji. Odrzucają natomiast inne księgi biblijne. Przestrzegają wielu przepisów zawartych w Pięcioksięgu, w czym są nawet bardziej skrupulatni od wyznawców judaizmu, czemu daje wyraz Talmud; np. w szabat nie spożywają ciepłych posiłków i obowiązuje ich całkowity zakaz oddalania się od miejsca zamieszkania. Posługują się własnym kalendarzem, toteż obchodzone przez nich siedem świąt, o których jest mowa w Pięcioksięgu, mogą nawet o miesiąc odbiegać od terminu, przyjętego przez wyznawców judaizmu. W ceremoniach święta Jom Kipur uczestniczą wszyscy S., począwszy od dzieci, które ukończyły jeden rok życia. W święto Sukot budują szałasy wewnątrz domów (zwyczaj ten przyjęli po okr. prześladowań ze strony muzułmanów). W Erew Pesach składają w ofierze baranka ( baran). Ostatnie z Dziesięciorga Przykazań w wersji S. nakazuje wzniesienie dla Stwórcy ołtarza na górze Gerizim, gdzie przed wiekami stała ich świątynia, dwukrotnie burzona – w 128 (129) p.n.e. przez Jana Hyrkana I i w 486 przez rzymskiego cesarza, Zeno. Mimo wszystkich podobieństw, relacje S. z wyznawcami judaizmu ułożyły się wrogo. Juda podejmowała próby przyłączenia tego ludu, jednak ostatecznie zniweczyła je odmowa dopuszczenia S. do uczestnictwa w odbudowie Świątyni Jerozolimskiej po powrocie Judejczyków z niewoli babilońskiej (Ezd 4; Ne 2), odsunięcie od składania w niej ofiar i zakaz zawierania małżeństw mieszanych (por.: Kutim; małżeństwo; małżeństwo zakazane; mieszane gatunki). S. wyczekują pojawienia się osoby Mesjasza („proroka jak Mojżesz”, zw. Taeb), który zakończy „czas zmieszania” i sprawi, że wszyscy nawrócą się na ich (tj. S.) wiarę. W NT S. są stawiani jako wzór miłości bliźniego, a w Dziejach Apostolskich przedstawiani jako witający z radością „dobrą nowinę” i – jako tacy – bywali przeciwstawiani Żydom. Jednak cesarz bizantyński Justynian ostatecznie zniósł ich autonomię i stłumił powstanie S. (529-530 n.e.). Jako lud, który odrzucił BH, S. byli też – w przeciwieństwie do Żydów – prześladowani przez wyznawców islamu. Ich społeczność przetrwała do czasów współcz. i liczy ok. 400 członków; mieszkają głównie w miastach Nablus i Holon.