Posner (Pozner) Salomon Markus

Posner (Pozner) Salomon Markus

(1770 Finlandia – 1848 Kuchary k. Płońska) – kupiec, przemysłowiec, filantrop; dziad Stanisława P. Do Polski przybył w młodości. Osiadłszy w Warszawie, dość szybko doszedł do znacznego majątku, dzięki dzierżawie monopolu solnego. W 1817 opowiadał się za stosowaniem bardzo surowych metod w poborze podatku koszernego ( koszerne) od ludności żydowskiej, włącznie z zastosowaniem klątwy ( cherem). W tym samym roku zakupił majątek ziemski Kuchary k. Płońska (dziś Kuchary Żydowskie) i – mimo zakazu nabywania przez Żydów tego rodzaju dóbr – uzyskał zatwierdzenie swych praw do niego. Na początku lat 20. XIX w. zorganizował w nim „rękodzielnię sukien cienkich”, przekształconą w 1828 w fabrykę włókienniczą, produkującą sukno na potrzeby armii (istniała do 1867). W zakładzie tym zatrudniał Żydów, których także osadzał na roli (bezpłatnie udzielał im gruntów, zabudowań i narzędzi), a nawet stworzył dla nich osobną osadę rolniczą. W swym majątku wzniósł dwie bóżnice, a jego dwór stanowił centrum kulturalne (także studiów nad Torą). W Kucharach przez kilka dziesiątków lat mieszkał u niego znawca Talmudu, Mojżesz Aron Cylkow (1813-1884), nauczyciel jego dzieci, administrator jego lasów, a potem nauczyciel Talmudu w Szkole Rabinów w Warszawie, ojciec I. Cylkowa. Po wejściu do spółki zarządzającej hutą cynku i kopalnią węgla, P. również w swych dobrach podjął wydobycie. Należał do przedstawicieli burżuazji warsz., którzy zabiegali o równouprawnienie Żydów (parokrotnie podpisywał petycje do cara i innych władz). Cieszył się renomą człowieka wykształconego; m.in. protestował przeciwko atakom na judaizm (np. przeciw rozpowszechnianiu książki księdza A.L. Chiariniego Theorie de Judaisme, 1830). W 1821 [1823?] został przewodniczącym Dozoru Szkół Elementarnych przy Dozorze Bóżniczym w Warszawie (później zastąpił go na tym stanowisku Abraham Stern), a w 1825 – członkiem Izby Doradczej Komitetu Starozakonnych. Zasiadał także we władzach Dozoru Bóżniczego oraz – okresowo – dzierżawił pobór podatku koszernego. Wśród jego synów, szczególnie silnie związani z nurtem asymilatorskim ( asymilacja; asymilatorzy) byli: Leon P., propagujący jego idee piórem (m.in. na łamach „Jutrzenki” sporo uwagi poświęcał szkolnictwu żyd.), który też pełnił funkcję nadzorcy w kilku placówkach oświatowych, uczestniczył w pracach Zarządu Żydowskiej Gminy Wyznaniowej (po 1871) nad reformą szkół religijnych (tj. talmud-tor), wchodził w skład rady opiekuńczej pierwszej (otwartej w 1870) ochronki WTD, przeznaczonej dla chłopców wyznania mojżeszowego; oraz Samuel P., który pasjonował się poezją (sam pisał wiersze), walczył w szeregach wojsk Garibaldiego we Włoszech (tam ukończył szkołę wojsk. w Cuneo), a podczas powstania styczniowego był zastępcą naczelnika wojennego powiatu mławskiego i poległ – wraz ze swym przyjacielem, Samuelem Rosnerem [Roznerem]) – 3 VII 1863 w bitwie pod Żurominem, osłaniając odwrót oddziału.