parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
Miesięcznik poświęcony nauce, literaturze i sztuce żydowskiej – 1. miesięcznik, wydawany w Warszawie od czerwca do grudnia 1924 (ogółem 6 numerów). Skupiał wybitne postaci ze świata nauki, kultury i polityki. Wydawcą pisma był R. Szereszowski, redaktorem – M. Bałaban. Wśród grona współpracowników znajdowali się miedzy innymi: J. Appenszlak, Sz. Asz, W. Berkelhammer, M. Bersohn, Leon Biliński, M. Bienenstock, Jakub Blatt, Z. Bromberg-Bytkowski, A. Czerniaków, S. Dubnow, Jeremiasz Frenkiel, N.M. Gelber, U.C. Grinberg, S. Hirszhorn, I. Lewin, R. Lilientalowa, E.N. Majzel, E. Poznański, E. Ringelblum, I. Schiper, M. Schorr, Z. Szneur, S. Wagman; 2. tytuł „N.Ż.” nosiło też kilka innych czasopism, np.: tygodnik Żydowskiej Partii Socjalno-Demokratycznej, wydawany w Krakowie od 15 XII 1918 do 24 V 1919, którego wydawcą i redaktorem odpowiedzialnym był Henryk Schreiber [Szrajber]); warszawski dwutygodnik, wydawany od stycznia (marca?) 1938 do lipca (sierpnia?) 1939, z inicjatywy PPS i Bundu, którego wydawcą i redaktorem odpowiedzialnym był W. Alter; „N.Ż.” Trybuna Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego na Dolnym Śląsku – dwutygodnik wydawany przez Wojewódzki Komitet Żydowski we Wrocławiu od lipca 1946 do czerwca 1947?, redagowany przez Izydora Turkowa.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.