parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1881 Tarnów – 1923 Lwów) – pisarz, krytyk, tłumacz, piszący w języku polskim, niemieckim oraz jidysz, działacz syjonistyczny. Po ukończeniu gimnazjum w Tarnowie studiował prawo we Lwowie, a potem – germanistykę na UJ oraz filozofię; tytuł doktora filozofii uzyskał w 1904. Od tego czasu, aż do upadku monarchii habsburskiej, był wykładowcą w szkołach rządowych; pracował w Wadowicach, Stryju, Lwowie (jako dyr. gimnazjum żydowskiego). Prowadził rozległą działalność społ., m.in. w Towarzystwie Oświatowym „Toynbeehalle” i w wielu organizacjach samopomocowych, w tym, jako członek wydziału centralnego Żydowskiego Komitetu Ratunkowego). Współpracował z prasą polską, polsko-żydowską i niemiecką (m.in. „Nowe Tory”, „Nowy Dziennik”, „Chwila”). W 1918-1919 zajmował stanowisko dyrektora w Departamencie Edukacji i Kultury Republiki Zachodniej Ukrainy. Po wkroczeniu wojsk polskich na tereny Ukrainy, jako więzień polityczny, został osadzony na kilka miesięcy w więzieniu. Kiedy władze polskie odmówiły zatwierdzenia go na stanowisku dyrektora szkoły hebrajskiej w Krakowie, poświęcił się całkowicie działalności syjon.; stworzył i kierował Syjonistyczną Partią Pracy „Hitachdut” we wsch. Galicji. Z jej ramienia został wybrany na senatora okręgu lwowskiego w wyborach parlamentarnych w 1922. Był autorem prac pedagog. oraz dzieł z zakresu krytyki literatury, m.in.: Das jüdische Element in Heines Werken (1910), Henrik Ibsens Kunstanschaungen (1913); rozpraw: O wpływie niemieckim na twórczość Słowackiego uwag kilka (Schiller i Goethe) w: Sprawozdanie dyrekcji c.k. gimnazjum w Wadowicach za rok szkolny 1909 (1909, później przedruk); przekładów na język niemiecki: Nieboskiej Komedii Z. Krasińskiego (1912) oraz utworów J. Kasprowicza i I.L. Pereca.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.