parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

cherub

cherub

cherubin (hebr. i jid. kruw, l.mn. kruwim) – skrzydlata istota duchowa z otoczenia Boga (por. aniołowie); określeniu temu przypisuje się kilka etymologii, m.in. ma ono pochodzić od akad. karabu = błogosławić; bądź stanowić odniesienie do babilońskich karibu = geniusze strzegący świątyń i pałaców, albo – poprzez odniesienie do aramejskiego karow = orać – oznaczać wołu. Wyobrażenie ch. wiązano z wzorcami zaczerpniętymi z ikonografii religii starożytnego Bl. Wschodu, jednak brak cech płciowych świadczyć miał o całkowicie duchowej jego naturze (czasem jednak nadawano mu cechy męskie, żeńskie lub zwierzęce). Ch. nie był, jak aniołowie, posłańcem Stwórcy, choć Majmonides wyznaczył mu najwyższe, po serafinach, miejsce w hierarchii anielskiej. Ch. pojawiał się tam, gdzie objawiała się moc Boga; był strażnikiem Drzewa Życia oraz raju, po wygnaniu zeń pierwszych ludzi. W tekstach biblijnych liczne są wzmianki o tym, że Bóg „spoczywa” na ch. (mistycy dowodzili na tej podstawie, że Imiona Boga reprezentujące sefiry męskie i żeńskie „spoczywają”, tzn. są wyryte, na czołach ch.), albo „cwałuje” na nim (np. Ps 18,11). Ch. odgrywają też ważną rolę w wizji Ezechiela, zaprzęgnięci jako „rumaki” w rydwanie boskiego tronu chwały ( maase merkawa). Ch. opisywano jako istotę posiadającą: a) twarz ludzką i dwoje skrzydeł; b) czworo bądź sześcioro skrzydeł i czworo twarzy ( lwa, wołu, orła i ludzką). Postacie ch. pojawiały się zarówno w wystroju Namiotu Spotkania (Przybytku), jak i Świątyni Jerozolimskiej, wzniesionej przez króla Salomona; dwa ch. znajdowały się na pokrywie Arki Przymierza, czyli w miejscu, skąd Bóg miał przemawiać do Mojżesza (Lb 7,89), a obecność Boża ( Szechina) wypełniała przestrzeń między nimi. Strzegły więc one tronu Bożego, na którym w swoim ziemskim domu zasiadał niewidzialny JHWH. Według hag(g)ady, ich oblicza były zwrócone ku sobie, jeśli lud Izraela spełniał wolę Bożą; kiedy błądził – odwracały się od siebie). Skrzydła ich osłaniały „przebłagalnię”, tj. wieko Arki. W miejscu zwanym Święte Świętych olbrzymie figury ch., które zgodnie z tradycją – miały po 5,5 m wysokości, wyrzeźbione z drzewa oliwkowego i pokryte złotem pełniły rolę strażników Arki. Ich dwa skrzydła (dług. 2,75 m każde) były rozpięte w taki sposób, że dwa łączyły się ze sobą, a dwa dotykały przeciwległych ścian pomieszczenia; całe postacie zdobiły zasłony. Ch. wyrzeźbione w drewnie i obite złotem znajdowały się także na odrzwiach wejścia do Świętego Świętych, a płaskorzeźbione, wraz z motywem palm daktylowych i girlandami kwiatów – na skrzydłach drzwi prowadzących do Świątyni. Płaskorzeźbione podobizny ch., obok palm i kwiatowych girland, były też umieszczone na ścianach oraz na suficie Świątyni. Talmud wylicza ch., jako jeden z elementów, który nie został powtórzony w wystroju Drugiej Świątyni. W rzeczywistości wielkie figury ch. zostały zrekonstruowane w czasach Heroda I Wielkiego i ponownie zabrane, jako trofeum, przez Tytusa (70 n.e.), który ozdobił nimi jedną z bram Antiochii. Po zburzeniu Świątyni motyw ch. nie pojawiał się już w sztuce synagogalnej, jednak niektórzy historycy sztuki właśnie od ch. próbują wywodzić postacie stojących na tylnych łapach lwów, często umieszczane na odrzwiach szaf ołtarzowych, na parochetach. Pojawiający się w sztuce motyw pięknolicego młodego ch., jako bożka miłości, wywodzi się z hagady, według której jego nazwa wiąże się z aram. określeniem ke-rabia (jak dziecko).

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]